Wanneer je in armoede opgroeit heeft dat een negatief effect voor je gezondheid later in je leven als volwassene. Zelfs wanneer je zelf als volwassene niet meer arm bent. In Nederland moeten ongeveer een op de tien huishoudens rondkomen van een inkomen onder de armoedegrens. Dat houdt in dat ze zich niet een consumptieniveau kunnen veroorloven, dat als minimaal noodzakelijk wordt gezien volgens de CBS-definitie. Zulke armoede komt relatief vaak voor bij eenoudergezinnen met minderjarige kinderen. Ruim 300 duizend kinderen in Nederland groeien op in armoede.
Arme jeugd betekent slechtere gezondheid later
Volgens recent onderzoek (2018) van de universiteit van Geneve, is het waarschijnlijk dat opgroeien in armoede leidt tot een slechtere gezondheid als volwassene. Wanneer je opgroeit in een gezin met een lage socio-economische status, heeft dat niet alleen invloed op de keuzes die je maakt. Maar je lijf in biologisch opzicht ook minder mogelijkheden om je gezond te houden.
*lees ook: Tien waarschuwingssignalen dat een burn-out op de loer ligt*
Stress is de grote boosdoener in arme gezinnen
Onze jeugd heeft voor de rest van ons leven invloed op onze gezondheid. Waarschijnlijk is stress de grote boosdoener. Wanneer je opgroeit in een gezin dat het qua financiën, opleiding en sociale zekerheid goed voor elkaar heeft, betekent dat niet dat je nooit wat overkomt in het leven. Maar wanneer je opgroeit in een kansarm gezin heb je domweg meer te maken met moeilijke omstandigheden. Dat kan over van alles gaan. Van spanningen in het gezin, mishandeling, verwaarlozing, slecht eten tot beroerde huisvesting in een krachtwijk.
*lees ook: Zinvol leven begint met los laten. Het liefst vandaag nog*
als kind in een arm gezin heb je meer moeilijke omstandigheden om mee te dealen
Geldzorgen maken goede keuzes lastig
Opgroeien in die context brengt natuurlijk spanningen met zich mee. Iedereen doet of laat weleens dingen die niet zo verstandig zijn. We snacken teveel, we bewegen te weinig, verzin het maar. Maar wanneer je geldzorgen hebt, loopt de stress dusdanig op dat het bijna niet meer lukt om verstandige keuzes te maken. Je grijpt daardoor makkelijker naar de frituurpan om goedkoop eten op tafel te zetten. Keuzes die uiteindelijk financieel slimmer zijn en ook op de langere duur ook in andere opzichten beter zijn voor je gezondheid, raken daardoor op de achtergrond. Wanneer je meerdere jaren in armoede leeft en stress hebt, wordt het maken van gezonde keuzes steeds lastiger. En al die slechte keuzes bij elkaar, pakken slecht uit voor onze gezondheid. Maar de studie van de universiteit van Geneve, gepubliceerd in Age and Ageing, laat zien dat die stress meer gevolgen heeft dan het maken van slechte keuzes alleen.
Waar je niet aan dood gaat, maakt je slapper
In het onderzoek werden de gegevens van 24 duizend mensen uit veertien landen werden onderzocht. Daaruit bleek dat mensen die opgroeien in een gezin met een lage sociaal economische status, als ouderen een minder krachtige handgrip hebben. Dat is op zijn beurt weer een betrouwbare voorspeller van broosheid, beperkingen en hart- en vaatziekten.
*lees ook: Deze elf aanbevelingen verkleinen je kans op kanker*
Negatieve effect blijft zichtbaar ook wanneer men niet meer arm is
Hoewel het gedrag van mensen (roken, alcoholconsumptie, beweging en voeding) het verschil deels kon verklaren, was het wel zo dat ook hun handen op latere leeftijd minder sterk waren. Ook wanneer ze inmiddels de armoede waren ontstegen, bleef dat effect zichtbaar. Het lijkt er daarom op dat een lastige start in het leven het moeilijker maakt voor mensen om later in het leven gezonder te blijven.
Chronische stress hangt samen met veel aandoeningen
In de wetenschap is al langer bekend dat langdurige stress ervoor zorgt dat de hoeveelheid van cortisol, zeg maar het stresshormoon, doet stijgen. Dat maakt dat het lichaam sterker reageert wanneer er iets gebeurt. Chronische stress tijdens je kindertijd hangt samen met heel veel aandoeningen. Zoals bijvoorbeeld een slechtere algehele gezondheid, veranderingen in het immuunsysteem en een verhoogde bloeddruk. Dat betekent dat er nu wetenschappelijk is bewezen dat opgroeien in armoede een cumulatief effect heeft op verschillende fysiologische systemen die op hun beurt bepalen hoe ons lichaam reageert op onze omgeving. Hierdoor wordt de gezondheid van die mensen op latere leeftijd structureel ondermijnd.
*lees ook: Je eigenwaarde als volwassene vloeit voort uit je thuissituatie als kind*
Hoe het precies zit, moet nog verder onderzocht worden
Zoals altijd bij wetenschappelijk onderzoek zijn er nog heel veel vragen te beantwoorden. Bijvoorbeeld hoe het verband tussen opgroeien in armoede, je immuunsysteem en andere fysiologische gevolgen precies in elkaar steekt. Maar één ding staat als een paal boven water. Als we onze samenleving blijer en gezonder willen maken, moeten we erkennen dat opgroeien in armoede heel veel gevolgen heeft voor de gezondheid.
*lees ook: Dit zijn de 10 basisvoorwaarden voor een waardig en bloeiend leven*
Laten we als samenleving investeren in kinderen uit arme gezinnen
In onze meritocratische samenleving is er soms wel erg weinig empathie. Ik zie het zelf ook weleens op bijvoorbeeld Twitter. Mensen die het (vermoedelijk) beter hebben getroffen en gezond en goed opgeleid zijn wijzen met hun vingertje naar mensen die arm zijn. Dat het hun eigen schuld zijn. Of waarom die arme mensen nog roken als ze dan toch zo weinig geld hebben. Op dat laatste betrap ik mezelf ook wel eens, moet ik bekennen. Ik ben stiekem een soort one woman antirooklobby.
*lees ook: Doorwerken na pensioen gebeurt steeds vaker. Waarom eigenlijk?*
Investeren in kinderen in armoede
Ik moet mijn mening bijstellen, zoals altijd het geval is, ligt ook dit genuanceerder. Wanneer je als kind arm bent, heeft dit effecten op hoe goed we zijn in het maken van de verstandige beslissingen. Verder beïnvloedt het op een wezenlijk niveau hoe ons lijf functioneert. Dit zou ook betekenen dat wanneer we als samenleving investeren in de kinderen uit arme gezinnen, dit niet alleen hun leven beter maakt. Maar dat het de samenleving vermoedelijk uiteindelijk minder geld zal kosten. Ja alles draait om geld. Als dat een argument is om sommigen die alleen in harde euro’s denken over de streep te trekken, doe ik dat graag. Whatever it takes, zou ik zeggen. Ongelijkheid in de samenleving is een naar en onrechtvaardig fenomeen. Een beetje compassie met mensen die het slechter getroffen hebben, kan hoe dan ook nooit kwaad.
*lees ook: Leidt meer zelfkennis tot meer empathie voor anderen?*
investeren in arme kinderen is ook investeren in onze samenleving van morgen
Een beroerde start in het leven laat littekens achter
Marilyn Manson, de eng uitziende rocker van inmiddels middelbare leeftijd heeft het bij het rechte eind. Dat waar je niet dood aan gaat, laat wel degelijk littekens achter, zoals hij in ‘Leave a scar’ aanhaalt. Er zijn veel maakbaarheidsdenkers die komen met anekdotisch bewijs van iemand die ook niet zo’n goede start in het leven heeft gehad en toch blij, gezond en succesvol is geworden. Gelukkig komt dat ook voor, maar dat is ondanks hun beroerde start, niet dankzij hun beroerde start.
*lees ook: Er is maar één geluksfactor die er enorm toe doet
volgens Harvard onderzoek*
Minder hard oordelen over mensen in armoede
Er zijn heel veel mensen die het minder treffen. Mensen die hun beroerde jeugd moeilijker achter zich kunnen laten door de mentale en fysieke gevolgen die daar mee samenhangen. Ook in onze participatiesamenleving, zouden we die mensen wel een steuntje in de rug mogen geven. We worden geacht allemaal mee te doen. Maar dat betekent ook (te) vaak dat we minder omkijken naar kwetsbare mensen. We mogen weleens leren iets minder hard te oordelen over anderen. Zeker, maar niet uitsluitend vanuit een bevoorrechte positie. Dan wordt de samenleving vanzelf iets mooier.
*lees ook: Beïnvloed je geluksgevoel met deze 12 adviezen*
En jij? Had jij een goede start in het leven?
Had jij een goede start in het leven, of juist niet? Voel je je bevoorrecht en dankbaar als je wel een goede start had? Ben je ondanks een slechte start toch goed terecht gekomen? Wat denk je dat het verschil heeft gemaakt? Wat wil je mensen meegeven die oordelen? Deel het met mij en de andere lezers. Zodat we van je ervaringen kunnen leren. Dank je wel voor het delen alvast!
