Ken je dat? Je hebt iets gedaan en achteraf denk je dat je het beter had kunnen doen. Je had een hoger cijfer kunnen halen voor die cursus. Of je had een mooier rapport kunnen schrijven, een beter gesprek kunnen voeren. Je had.. je had, je had… Het kritische stemmetje in je hoofd heeft het vooral heel druk met het veroordelen van jezelf, je gedrag en je prestaties. Supervermoeiend. Zou het kunnen dat je te streng voor jezelf bent?
* Lees ook: Boost je gevoel van welzijn door deze vier dingen niet meer te doen *
Dat innerlijke zeikstemmetje dat je vertelt dat je nooit goed genoeg bent
Het sluipt erin, dat streng zijn voor jezelf, die harde oordelen over jezelf. Misschien heb je het stemmetje overgenomen uit je opvoeding, misschien heb je het ergens anders opgedaan en je realiseert je nauwelijks nog dat je het doorlopend doet, jezelf bekritiseren. Het is zo vanzelfsprekend om jezelf af te zeiken, dat je het niet eens meer in de gaten hebt. Het is er gewoon. Dat kleine zeikerige stemmetje in je hoofd. Dat gevoel dat je altijd onder de maat bent en presteert. En omdat tegen te gaan de lat steeds hoger legt. Het is niet te doen. Uiteindelijk. Niemand kan doorlopend tienen met griffels halen. Maar jij vertelt jezelf dat je niet goed genoeg bent als je minder dan dat presteert.
Wees wat minder streng voor jezelf
Je graaft je eigen valkuil en je wordt er niet gelukkiger van. Je bent echt te streng voor jezelf. Ben jij iemand voor wie die lat wel wat naar beneden mag? Als je jezelf herkent in de zes gedragingen en gedachten hieronder, dan wordt het tijd om minder strikt te worden. Om minder over jezelf te oordelen en meer compassie voor jezelf te tonen. Je wordt er een leuker mens voor. Voor jezelf en voor anderen. Dus kijk eens kritisch of je niet te kritisch bent op wie je bent en wat je doet.
* Lees ook: De kunst van het ongelukkig zijn – boekbespreking *
Ben je echt te streng voor jezelf? Herken je dit?
1. Je gaat alleen voor het hoogst haalbare (dus het onhaalbare)
Ik zei het al eerder. Je wilt alleen een tien. Met een griffel. Bij een negen wil je vooral weten waar je het iets hebt laten liggen. Dat kan letterlijk zijn, maar ook spreekwoordelijk. Alles moet honderd procent goed gaan. Of nog beter dan dat. En dat je je best doet, is mooi en nobel, maar je maakt jezelf gek en je put jezelf uit. Uiteindelijk ligt een burn-out op de loer als je niet oppast. Het is gewoon onhaalbaar om altijd die volle honderd procent te halen in je werk, je gezin, je vriendschappen. Je stelt jezelf structureel teleur en je voldoet structureel niet aan je eigen hoge eisen. Het ultieme recept voor falen.
Tip: maak onderscheid tussen hoofd- en bijzaken
Niet alles is even belangrijk. Pick your battles. Maak onderscheid tussen die dingen die echt moeten en die niet hoeven. Iedereen laat weleens een steek vallen. Dat is menselijk. Fouten maken is onderdeel van het leerproces. De wereld vergaat niet als je iets verkeerd doet, of als je dat spreekwoordelijke zesje haalt. Ook dat zesje is een voldoende. Bovendien is het niet uitgesloten dat dat zesje van jou voor iemand anders een dikke blinkende acht is. De wereld vergaat echt niet doordat jij een keer iets over het hoofd ziet of een foutje maakt. Zo gaat dat gewoon. Mensen maken fouten. En als je constateert dat de wereld niet vergaan is door jouw fout, kan je de volgende keer misschien wat meer ontspannen met de dingen omgaan. Welke dingen dat ook maar zijn.
* Lees ook: Positieve affirmaties werken alleen als je al zelfverzekerd bent *
2. Je bent nooit tevreden met jezelf. Nooit
Iedereen heeft weleens van die dagen dat dingen niet gaan zoals ze willen. Van die dagen dat niks lijkt te lukken. Alles is klote. Dit lukt je niet, dat had beter gemoeten en trouwens: ook dat is niet ok aan jezelf. Het enige waarin je enorm uit lijkt te blinken is het jezelf afzeiken. Zonde van je tijd en energie en bovendien onnodig. Vraag maar eens aan een goede vriend of vriendin hoe zij naar jou en je leven kijken. Natuurlijk blijven er altijd dingen die beter kunnen (dûh!), maar ze kunnen je misschien ook vertellen wat je wel goed doet, en wat er allemaal wel leuk en ok aan je is. Het enige -en dat is nog niet zo eenvoudig als doorgewinterde zelf criticaster- is dat je open moet staan voor hun observaties en ze ter harte moet leren nemen. Juist ook de positieve dingen en de complimenten.
* Lees ook: Minder stress met deze tien goede voornemens *
3. Je bent streng voor jezelf. Maar voor anderen ben je mild
Perfectionisten hebben vaak meer begrip voor de fouten van anderen dan voor zichzelf. Doet iemand anders iets fout? Kan gebeuren. Je kan er probleemloos een goede verklaring of een excuus voor verzinnen en je bent mild naar die ander. De hamvraag is natuurlijk waarom je zoveel strenger bent voor jezelf. Wat als je jezelf nou eens zo mild zou benaderen als je met andere mensen doet? Je bent toch ook een mens? Waarom zou jij jezelf strenger tegemoet moeten treden dan je met anderen doet? Is een ander nog steeds waardevol als ze een fout maken? Ben jijzelf nog steeds waardevol als je een fout maakt? De vraag stellen is hem beantwoorden.
* Lees ook: Je eigenwaarde als volwassene vloeit voort uit je thuissituatie als kind *
Tip: wees minder streng voor jezelf
Wees milder naar jezelf. Jijzelf verdient dezelfde vriendelijkheid die je ook aan anderen geeft. Zelfcompassie heet dat. En als je het lastig vindt, wil ik je dit boek Ja ja. It takes one to know one. Ik heb zelf ook veel aan Kristin Neff’s boek Zelfcompassie gehad. 
Er is tegenwoordig zelfs een prima werkboek zelfcompassie op de markt, waarmee je zelf aan de slag kan. Neff is op een studie naar zelfcompassie gepromoveerd en ze is mens. Dus ze weet waar ze het over heeft! Doe er je voordeel mee.
* Lees ook: Deze tien vragen helpen je om te kijken
of je teveel stress hebt *
4. Je vat kritiek te persoonlijk op
Krijg je kritische feedback van iemand dan vind je het lastig om dat te zien als iets wat gaat over je gedrag in een specifieke situatie. Voor je het weet, zit je weer in de immer malende mollen waarin je jezelf vertelt dat je niet goed genoeg bent. Dit overkomt je steeds weer. Je kan het nou eenmaal niet. Je bent niet goed/leuk/slim genoeg. Natuurlijk ben je wel goed genoeg, maar zie je dat zelf niet. Je ziet de feedback als iets dat over jou als persoon gaat. En dat is niet terecht. Feedback gaat over je gedrag. Niet over jou als mens.
* Lees ook: Meer welzijn op het werk met deze vijf tips *
Tip: maak het onderscheid tussen persoon en gedrag
Wat je kan doen is om verschil te maken in kritiek op wat je doet, dus je gedrag en kritiek die over jou als persoon gaat. Dat zijn hele verschillende dingen. Als je wilt, kan je gedrag veranderen. En sommige kritiek zegt soms meer over de mensen die het geven dan over jou. Ook dat onderscheid is goed om te maken. Resoneert de kritiek bij je? Denk je dat ze een punt hebben? Dan is het een mooi moment om te oefenen in nieuw gedrag. Denk je dat de ander onterecht kritisch is? Slaap er een nachtje over. Denk na of ze echt een punt hebben of niet. En als dat niet zo is, leg hun kritiek dan naast je neer.
* Lees ook: ‘Zelfcompassie in training en therapie’ is een pareltje
om niet over het hoofd te zien *
5. Je vindt het lastig om kritiek te leveren
Mensen die streng voor zichzelf zijn, zijn ook heel kritisch op zichzelf als het aankomt op het aanspreken van anderen. Juist omdat ze zo streng voor zichzelf zijn, blijven ze wikken en wegen. Ze twijfelen aan zichzelf en blijven zich afvragen of ze wel gelijk hebben, of het wel aan hun is om kritiek te leveren. Misschien ligt het niet aan die ander, maar aan henzelf. Hadden ze te hoge verwachtingen, zijn ze wel duidelijk genoeg geweest naar die ander, enzovoort. Vul maar in. En even goed nadenken of je kritiek op een ander wilt leveren, hoe je dat wilt doen en waarom je dat doet, is altijd nuttig en zinvol. Maar *newsflash* soms heb je gewoon echt groot gelijk. Je mag heus iemand anders ook weleens aanspreken. Net zoals anderen ook het recht hebben jou aan te spreken.
* Lees ook: Natuur goed voor brein en welzijn *
6. Wanneer iemand onaardig doet, ligt het aan jou
Waarom zegt die collega je nooit gedag in het trappenhuis? Waarom kapte de buurvrouw laatst je praatje af? Dat ligt vast aan jou. Ze vinden je niet leuk. Of ze vinden je niet belangrijk. Wat hun reden ook is: het ligt hoe dan ook aan jou. Dat kan niet anders.
Tip: betrek niet alles op jezelf
Maar is dat wel zo? Of ben je wéér eens te streng voor jezelf? Te kritisch? Die collega in het trappenhuis? Misschien heeft hij wel problemen thuis, of een deadline, of is hij onderweg naar een lastig gesprek. Misschien is hij gewoon even met zijn aandacht ergens anders. De kans is groter dat het niks met jou als mens te maken heeft dan dat dat wel zo is. En die buurvrouw? Misschien moest ze naar binnen voor een videovergadering met collega’s, misschien is ze gewoon moe of heeft ze het gewoon even te druk. Niet alles gaat altijd over jou.
Soms is dat jammer als je wel even echte aandacht wilt. En soms is dat fijn. Want als je die aandacht niet krijgt is er heel vaak een andere reden dan jouw persoontje. Kwestie van perspectief en van een gezond relativeringsvermogen.
* Lees ook: “Nee” zeggen kan je leren met deze 16 tips *
En soms klikt het gewoon niet. Dat kan gebeuren
En ja: het kan ook voorkomen dat het soms gewoon niet klikt met iemand. Die dingen gebeuren. En dat overkomt iedereen. Niet alleen jou. Je kan niet iedereen aardig vinden. En je kan niet door iedereen aardig gevonden worden. Maar dat maakt jou als individu niet minder leuk, of waardevol. Zo simpel is het soms ook.
* Lees ook: Beïnvloed je geluksgevoel met deze 12 adviezen *
Wees minder streng voor jezelf. Je mag er zijn. Punt!
Je mag milder naar jezelf zijn. Misschien heb je dat kritische stemmetje verinnerlijkt vanuit je opvoeding en is het nog niet zo gemakkelijk om dat los te laten. Maar je kan gewoon beginnen met elke keer er even bij stil te staan. Wat doet kritiek met je? Is dat terecht? Of zegt het meer over de ander? Als je denkt dat anderen je niet mogen, is dat dan waar? Of zit dat vooral in jouw hoofd? Zet eventueel zelf technieken uit de cognitieve gedragstherapie in, of zoek hulp. Ook daarmee is niks mis. Ik wens je een mooi en zinvol leven toe, waarin je kan zien dat (te) streng voor jezelf zijn vaak niet nodig en niet terecht is. Amen!
