Bevolking of overbevolking met 22 miljoen Nederlanders?

Ik ben altijd geïnteresseerd geweest in demografie. Dit is de studie naar de omvang en de verdeling van de bevolking door de tijd heen en de dingen die dat beïnvloeden. Ik ben opgeleid als sociaal wetenschapper en ook nog een sterk filosofische inslag. Hoewel je evolutionair gezien wel respect hebben voor de menselijke soort als goed aangepaste primaat, denk ik dat we echt met teveel mensen zijn.

Overbevolking is Nederlands en wereldprobleem

In de wereld en ook zeker in het dichtbevolkte Nederland. De vraag is of we als soort niet zo succesvol (of: “goed aangepast”) zijn, dat we er als soort uiteindelijk zelf aan dat succes ten onder gaan. Zelf kan ik wel met die gedachte leven. Maar ik ben bang dat we als het ooit zover komt we ook heel veel andere flora en fauna mee de afgrond in hebben getrokken. En dat vind ik dan weer verrekte zonde. Op die grote wereldbevolking ga ik hier nu niet uitgebreid in. Een betere wereld begint met jezelf. Dus richt ik eerst mijn blik op de bevolking in Nederland in 2050. Over die grote wereldbevolking ga ik het vast nog weleens hebben op deze plek. Maar een betere wereld begint met jezelf. Dus richt ik eerst mijn blik op de bevolking in Nederland in 2050.

Hoe groot is de Nederlandse bevolking in 2050?

Met zijn hoevelen leven we in 2050 op dat hele kleine stukje aarde? Je weet wel dat stukje aarde dat we als volkje zelf deels hebben ingepolderd? Ik ben niet de enige die daar benieuwd naar is. Dus duik ik even in de bevolkingsramingen die onder andere door het CBS en het NIDI zijn verzameld. Eventuele gevolgen van de coronacrisis wat betreft geboorten, sterften en migratiecijfers zijn hier dus niet in meegenomen. Dat u het even weet.

Nu bijna 17,5 miljoen inwoners in Nederland…

Wanneer ik deze inleiding schrijf in op de warme en gekke Prinsjesdag van 2020 staat de bevolkingsteller die door het CBS wordt gepubliceerd en gestaag doortelt op 17.449.254. Kort door de bocht dus bijna 17,5 miljoen mensen die in Nederland wonen. Ik ben net aan dit stukje begonnen en publiceer dit misschien pas over een of anderhalve maand. Ik ben er van overtuigd dat die teller dan alweer een stuk verder is. Dat geeft een goed beeld van hoe snel het gaat.

* Lees ook: Beïnvloed je geluksgevoel met deze 12 adviezen *

…en de wereldbevolking is nu al veel meer dan de
7,8 miljard die hier staat

Het kan trouwens nog een stuk gekker hoor. Want zo’n teller bestaat ook voor de hele wereld. Op de worldometer kan je zien hoe snel de wereldbevolking groeit. Het is letterlijk en figuurlijk niet bij te houden. Ook daar heb ik daarom even een printscreen van de teller gemaakt van dit moment.

Overbevolking is ook een probleem van ons in het rijke Nederland

Het gaat dus hard met de hoeveelheid mensen op deze aardkloot. Er zijn mensen die dan vooral Afrika aanwijzen als grote veroorzaker van overbevolking. Maar nog los van het feit dat het een enorm continent is, slaat die opmerking nergens op. Er zijn teveel mensen die teveel consumeren en vervuilen voor de aarde. Maar de rijken (onder andere wij Nederlanders, dus!) zijn in dat opzicht een veel groter probleem dan mensen in landen die het minder hebben getroffen. Dat betekent niet dat de mensen in die landen niet ook beter af zouden zijn met minder mensen, maar het betekent wel dat je toch eerst even de hand in de eigen ferme Hollandse boezem moet steken.

* Lees ook: Over Nietzsche, doorlopende herhaling en Amor Fati *

Wij gebruiken teveel schaarse hulpbronnen als rijke Nederlanders

Onlangs kwam er een rapport uit van Oxfam Novib, waarin gerapporteerd werd dat de rijkste 10 procent mensen ter wereld verantwoordelijk was voor 49 procent van de totale CO2 uitstoot (!!!) Nu kan je achteroverleunen en denken dat je niet bij de rijkste 10 procent hoort. Maar je hoort zeker ook niet bij de armste helft van de wereldbevolking die 8 procent van de emissies veroorzaakt. De tussengroep (de resterende 40 procent) waar wij als modale (maar niettemin relatief rijke) Nederlanders bij horen zijn dus verantwoordelijk voor 44 procent van de uitstoot wereldwijd. Dat is behoorlijk veel.

Rijkdom en de CO2-uitstoot

In het dinosaurusgrafiekje hieronder zie je de verdeling van de totale uitstoot ten opzichte van de verdeling van de rijkdom van mensen wereldwijd. Links zie je het uitstootpercentage van koolstof. Onder op de horizontale as, zie je een verdeling van de wereldbevolking met links de armste 5 procent, oplopend naar de rijkste 5 procent. Het is dus de vorm van een dino. De armste helft zorgt bijna niet voor uitstoot en de rijkste 5 procent van de mensen zijn verantwoordelijk voor zo’n 37 procent van de uitstoot wereldwijd.

De dino-grafiek

Dit grafiekje komt overigens uit het rapport van Oxfam Novib dat in september 2020 werd gepubliceerd. Daarin vind je nog heel veel meer cijfers en inzichten over de verdeling van de rijkdom en onze impact op het klimaat.

* Lees ook: Is jouw kind van jou of van zichzelf? *

Earth Overshoot Day: we gebruiken meer dan de aarde aan kan

Earth Overshoot Day, de dag die markeert dat we meer van de aarde hebben gebruikt dan onze planeet aan kan viel in 2020 op 22 augustus. Dus alle tijd na 22 augustus zijn we eigenlijk met zijn allen bronnen aan het gebruiken die er niet meer zijn. We plegen roofbouw. De afgelopen jaren viel overigens Earth Overshoot Day steeds eerder in het jaar. In 2019 bijvoorbeeld op 29 juli. Natuurlijk is het dit jaar de grote Coronapandemie die maakt dat het dit jaar een keer niet eerder valt dan vorig jaar, maar later. De economie ligt op zijn gat, we zijn op weg naar een flinke crisis, maar het klimaat vaart er wel bij. Er zijn vast cynici die zeggen dat Corona een straf van een hogere macht of een natuurgod is. Zo zit ik er niet in. Hoewel de kans groot is dat zonder toedoen van de mens de kans van het overspringen van een virus substantieel kleiner zou zijn geweest… Misschien wel nihil, maar dat heb ik verder niet uitgezocht.

Nederlandse Earth Overshoot Day viel op 3 mei 2020

Als iedereen ter wereld zo zou leven als de Nederlanders (en trouwens ook de Duitse oosterburen) zou Earth Overshoot Day al op 3 mei vallen. Dus als het jaar vier maanden oud is, hebben wij eigenlijk in theorie al alle hulpbronnen voor een jaar opgebruikt. Kort door de bocht hebben wij dus met onze levensstijl als ‘zuinige’ Nederlanders dus drie aardbollen nodig.

* Lees ook: Houd je vaste lasten laag en koop zo meer vrijheid *

Arabieren, Europeanen en Noord-Amerikanen zijn grootverbruikers van de aarde

Natuurlijk kan het een stuk erger. In het rijke Middenoosten tikken sommige landen al in februari en maart hun eigen nationale Earth Overshoot Day aan. Ook de Noord Amerikanen in Canada en de Verenigde Staten zitten halverwege maart al aan de datum waarop ze met hun levensstijl al als het ware al een hele aarde aan bronnen verbruikt hebben. De Denen en Belgen gaan ook sneller dan wij als polderbewoners. Maar de Spanjaarden zijn weer wat later dan wij. De Afrikanen zijn in de afbeelding hieronder sterk ondervertegenwoordigd, maar Ghana tikt pas eind oktober hun Earth Overshoot datum aan. Dus voor de mensen die alleen zeuren dat vooral in Afrika de overbevolking een probleem is: neem dit ook even mee in je overwegingen en kijk eens een keertje extra in de spiegel.

 

Het verschil maken als je niet megarijk bent kan

Natuurlijk zou eerst de consumptie van de filthy rich flink aangepakt moeten worden met hun overconsumptie en enorme bijbehorende verbruik van hulpbronnen en de uitstoot die dat oplevert. Maar… een betere wereld begint toch nog altijd bij jezelf. Je kan dus energiebesparende maatregelen nemen, bewuster omgaan met drinkwater, enzovoort. En je kan ervoor kiezen om geen of veel minder kindjes te maken, want minder (relatief rijke) mensen, betekent ook minder consumptie en minder uitstoot. Ik kom daar later nog uitgebreider op terug. Maar hoe je het ook wendt of keert: geen nageslacht is de ultieme milieubewuste keuze. (Jammer dat Jesse Klaver ervoor kiest dat inzicht even naast zich neer te leggen, terwijl hij het altijd over duurzaamheid heeft. Cognitieve dissonantie, heet dat!)

Een kleinere bevolking is de weg voorwaarts

Je hoeft het niet te geloven omdat ik dat zeg. Het moet niet gekker worden. Hoezo een kleinere bevolking? Mag ik geen kindjes maken? Dat is toch mijn individuele recht? Over dat recht kan je flink filosofisch twisten. Zeker wanneer je even naar de feiten kijkt. Sciencemag heeft een mooi grafiekje gepubliceerd in 2017 met de impact van één mensenkind op het klimaat.

Kijk even goed naar dit overzichtje. Je kan dus je al dan niet hybride auto de deur uit doen, stoppen met intercontinentaal vliegen, groene stroom gebruiken, vegetariër of veganist worden, je kleren koud wassen en aan de lijn hangen. Dat allemaal samen maakt nog niet het verschil dat je kan maken door een kind minder in de wereld te zetten (of beter nog geen kinderen!) En dan is daar nog niet eens in meegenomen dat je kind ook weer voor nageslacht kan zorgen om het effect te verdubbelen of verveelvoudigen! De mensheid groeit net zo exponentieel als corona en we blijven steeds langer leven, dus het succes van de mensheid als soort is een double whammy voor onze aardkloot.

* Lees ook: Dient onze economie ons nog wel? *

Is persoonlijke bijdragen aan de bevolking wel ok?

Leuk he opa of oma worden? Of papa of mama? Op zich wel natuurlijk. Daar kan ik me best iets bij voorstellen. Nou ja: ik kan me voorstellen dat mensen dat zo zien. Ik ben veel te veel gesteld op mijn vrijheid. Maar het is maar net vanuit welk perspectief je kijkt naar het in de wereld zetten van nageslacht. Als je Jesse Klaver bent, zeg je dat je voor een beter milieu bent. Dat je keuze voor (tot nu toe) drie kinderen een privékeuze is. Juridisch heeft hij gelijk. Maar heeft hij ook moreel gelijk? De vraag stellen is hem beantwoorden, lijkt me. En het gaat natuurlijk niet om Jesse. Voor hem geldt dat een betere wereld bij hem zelf begint (of juist achterwege blijft). Maar dat geldt ook voor mij als schrijver en voor jou als lezer van dit stukje. En ik heb niet de pretentie alles goed te doen. Ik probeer het ook maar zo goed mogelijk te rooien. En soms maak ik goede keuzes (geen kindjes aan de wereldbevolking toevoegen) en soms maak ik slechtere keuzes (op reis naar Verweggistan met een vliegtuig). Ook ik ben niet heilig. Het enige verschil is dat ik niet het blatende opperhoofd ben van een partij die zichzelf bestempelt als groen en links.

Scenario’s omdat de toekomst nu eenmaal onzeker is

Er is in Nederland een woningtekort. Hierbij sta ik inmiddels gelukkig als mede-eigenaar aan de goede financiële kant. Ik pluk in die zin de (financiële) vruchten van de steeds toenemende bevolking in het kleine Nederland. Zoals gezegd publiceerden het CBS en het NIDI in de zomer van 2020 een gezamenlijke scenariostudie naar de verschillende richtingen waar de Nederlandse bevolking uit kan gaan. Letterlijk door migranten die het land inkomen of juist vertrekken. Maar ook in overdrachtelijke zin: de kant die het opgaat met de omvang van de Nederlandse bevolking. Omdat ook statistici en wetenschappers niet in de toekomst kunnen kijken, werken ze met scenario’s. Scenario’s zijn de mogelijke ontwikkelingen die zich wel of niet in de toekomst kunnen voordoen en hun gevolgen. Daar kom ik zo nog op terug.

* Lees ook: Na Corona: vijf inzichten voor ná de pandemie *

Bevolking Nederland: grijzer, drukker en diverser

Voor een deel gaat demografie ook vooral over het bekijken van de huidige omvang en leeftijdsverdeling van de bevolking en het doortrekken van die kennis naar de toekomst. Een deel is in die zin -mits er verder niks geks gebeurt- daarom redelijk goed in te schatten. Duidelijk is dat het aantal oudere mensen, vooral de 80-plussers, de komende 30 jaar flink zal toenemen. Over 30 jaar ben ik zelf nog geen 80-plusser (als ik er nog ben), maar ga ook ik al een flink eind die kant op.

Minder autochtone Nederlanders in de werkende leeftijd

Verder zal de bevolking in de werkende leeftijd een beetje groeien. De leeftijden die gehanteerd worden kunnen verschillen en verschuiven. Maar laten we het voor nu even iedereen tussen de 20 en de 70 jaar oud noemen, rekening houdend met de steeds opschuivende pensioenleeftijd. Binnen die groep zal de groep oorspronkelijke autochtone Nederlanders in aantal afnemen. De hoeveelheid mensen met een migratie-achtergrond zal juist toenemen.

Nog meer mensen in de dichtbevolkte gebieden in Nederland

Verder wordt verwacht dat de totale bevolking in Nederland verder zal toenemen en dan vooral in de dichtbevolkte gebieden. Denk hierbij bijvoorbeeld aan agglomeraties in de Randstad en delen van Noord-Brabant. Ik woon zelf in de Randstad. Ik zie elk braakliggend stukje van de stad gestaag gevuld worden met appartementsgebouwen om zo de constante groei van de bevolking het hoofd te bieden. Of, in hoeverre en hoe structureel Corona hierop invloed zal hebben, weten we nog niet. We zitten voorlopig midden in de tweede golf van de pandemie en het einde lijkt nog even niet in zicht.

* Lees ook: Over Fuck You Money en het werken voor geld *

Scenario’s voor bevolkingsgroei in Nederland in 2050

In de afbeelding hieronder zijn de zeven scenario’s heel beknopt en overzichtelijk weergegeven. Ik houd van zulke eenvoud. Puntje erbij voor onze vrienden van het CBS. Je ziet de verschillende varianten met de verschillende kenmerken. Leven we langer? Worden er meer kinderen geboren, zijn er meer asielzoekers, zijn er meer andere migranten voor studie of werk? Eigenlijk wijst het zich vanzelf. In de ene variant groeit èn het aantal kinderen èn de levensverwachting èn de migratie en loopt de omvang van de bevolking dus enorm op en in het andere extreme scenario nemen ze allemaal juist af. De andere scenario’s zitten er juist weer tussenin. Neem rustig een kijkje. Inventariseer de onderstaande tabel even voor je zelf om wat inzicht te krijgen.

Omvang van de bevolking in 2050 per scenario

Leuk zul je denken. Je wilt vast weten wat die verschillende varianten zeggen over de verwachte bevolking van Nederland in 2050. Dit zijn de cijfers per variant:

• Groei: Hoog kindertal, levensverwachting en migratie: 21,8 miljoen
• Krimp: Laag kindertal, levensverwachting en migratie: 17,1 miljoen
• Groen: Hoog kindertal en lage levensverwachting: 19,4 miljoen
• Grijs: Laag kindertal en hoge levensverwachting: 19,2 miljoen
• Lage migratie: Laag migratiesaldo: 17,6 miljoen
• Arbeid: Hoge arbeids- en studiemigratie: 20,6 miljoen
• Asiel: Hoge asielmigratie: 19,9 miljoen

Wat ik zelf verwacht en wat ik hoop voor de bevolking in Nederland

Waar ik hoogstpersoonlijk zelf voorlopig ernstig rekening mee houd wat betreft bevolking of eigenlijk overbevolking is dat ik tijdens mijn leven de bevolking van Nederland alleen maar zal zien toenemen. Ik verwacht dat we steeds ouder worden. Gezonder valt te bezien. Er is veel gedoe op de wereld. Als ik in sommige landen zou opgroeien en ik zou de kans zien om naar het welvarende Noordwest-Europa te trekken, zou ik het zelf ook wel weten en gelijk een enkeltje regelen. Juist met die grotere bevolking wereldwijd, waardoor er steeds meer druk op de aarde, de natuur en onze hulpbronnen komt, kan ook zomaar de politieke spanning verder toenemen. Het gevolg zal zijn dat meer mensen naar Nederland komen vanwege klimatologische, economische of politieke redenen. Als er geen eten of schoon water is, kan water zomaar het nieuwe goud worden. Van goud kan je niet leven. Van water wel.

* Lees ook: Waarom minder werken wel degelijk een goede zaak is *

Gelukszoekers? Ik zou ook vertrekken voor een beter leven elders

Wat mij betreft is Nederland nu al overbevolkt. Maar ik kan zulke ‘gelukszoekers’ niets kwalijk nemen. Ik zou hetzelfde nastreven in hun positie en zelf ook een zogenaamde gelukszoeker zijn. Zelf ik hoop dat we gebruikmaken van kennismigranten die op tijdelijke basis komen werken. Zij kunnen geld verdienen en de eventuele ruimte op de arbeidsmarkt en de vergrijzing het hoofd bieden. Die vergrijzing zie ik als een demografische zure appel. Daar moeten we op de wereld in verschillende tempo’s even doorheen bijten. Hopelijk levert dat uiteindelijk een wereldbevolking op die meer in balans is met wat de aarde ons en andere diersoorten kan geven. Mijn hoop is dat zulke kennismigratie goed voor de migranten zelf is en goed voor Nederland en Nederlanders op de langere termijn. Win-win.

Babyboomers en hun kinderen in de bevolking

Er komt vooral een golf van babyboomers die de komende decennia sterft en daarna is er nog een echo in de bevolkingspiramide (in de link links zie je de webpagina van het CBS. Je kan zelf door de jaren heenschuiven om de ontwikkelingen in de bevolking te zien). Dit is de echo waartoe ik zelf nog net bijhoor als nageslacht van de babyboomgeneratie. Dat is al met al een grote grijze groep tegen die tijd. Die groep grijzen zullen natuurlijk uiteindelijk overlijden. Hopelijk (al ben ik er dan niet meer om het te zien) zal de bevolking van Nederland op langere termijn krimpen. En wie weet met wat vertraging een aantal andere landen ook. Hierbij moet ik wel zeggen dat landen als Japan, Duitsland en Italië op ons voorlopen op deze ontwikkelingen. Deze landen hebben nu al een heel laag geboortecijfer en verdere vergrijzing van de nationale bevolking.

Minder kindjes maken voor het klimaat? 

Dus zullen we minder kindjes maken met zijn allen? Ik ga je niet vermoeien met een moreel oordeel of de ethiek van kinderen krijgen an sich. Daar zijn boeken over geschreven door geleerde mensen en daar kom ik misschien nog weleens op terug. Dit stukje gaat over veel mensen op een aarde die blijkbaar dat niet kan dragen. Soorten sterven uit en als we zo doorgaan als mensheid, zijn we zelf ook een van die soorten. Dat is niet per se mijn doel, maar wel de uiterste consequentie van hoe wij leven. Zeker in het rijke westen.

* Lees ook: Waarom extreme rijkdom niet goed is voor maatschappij,
milieu en de superrijken zelf! *

Van grote naar kleine bevolking en van meer naar minder consumptie?

Maar als we eens ipv meer, meer, meer, zowel qua mensen als consumptie verschuiven naar minder, minder, minder? Minder mensen, minder consumeren en minder vinden dat we het recht hebben als mens om ten koste van alles ongebreideld nageslacht te produceren? Zou dat werken? Ik stel deze vraag niet voor niks. Dat is vermoedelijk inmiddels wel duidelijk. Ik weet wel waar ik sta en waarom.

Stop de cognitieve dissonantie rondom kinderen krijgen!

Maar wat ik wil is dat anderen er wat meer over nadenken. En niet een rondje cognitieve dissonantie doen. Cognitieve dissonantie is ‘het ervaren van psychologische stress wanneer een persoon twee of meerdere psychologische ideeën, waarden of overtuigingen bezit.’ Dit soort mensen. “Ja ik vind het klimaat heul belangrijk en heb plantjes op mijn dak voor het klimaat, maar ik heb ook een hele zwik kinderen.” Daar zit echt een hele wezenlijke denkfout, want dat bijt elkaar. En ik kan niemand iets verbieden. Ook niet om kinderen te krijgen of te maken. Ik wil dat ook niet. We wonen niet in China immers.

Kleinere bevolking voor een gezondere aarde

Maar ik zou wel graag willen dat mensen hun individuele verantwoordelijkheid nemen voor de aarde en voor het klimaat. En dat ze dat doen door geen of zo weinig mogelijk kindjes toe te voegen aan de bevolking van Nederland en de wereld. Ja, ik weet dat veel mensen dit niet leuk vinden om te lezen en dat hier een taboe op rust. Daar kan ik mee leven. Maar als ik een paar mensen even extra aan het denken heb gezet, vind ik dat al de moeite. Het zou mooi zijn als kindjes maken niet de default optie wordt die impliciet of expliciet nog altijd bestaat.

* Lees ook: Dit zijn de 10 basisvoorwaarden
voor een waardig en bloeiend leven *

Tijd voor de introductie van voortplantingsschaamte?

Misschien kan een beetje voortplantingsschaamte geen kwaad. Zeker niet wanneer je het klimaat en moeder aarde een warm hart toedraagt en toch veel kindjes maakt, die bovendien ook zelf weer kindjes kunnen gaan maken. Echt idealisme en echte zorg voor de natuur is misschien wel om juist helemaal geen kindjes te krijgen. Maar hooguit een of twee als norm zou ook al helpen. Ik ben geen hippie en ook geen boomknuffelaar. En ik ben best nuchter al zeg ik het zelf. Ahum.

Durven nadenken over onpopulaire ideeën

Maar ik durf wel na te denken over dingen die taboe lijken. En er dingen over te zeggen die niet breed in de smaak vallen. En wie weet komt dan ooit de discussie op gang. Dat het niet per se nodig is om de overbevolking als eng rechts weg te zetten, dat je een reden hoeft te geven waarom je geen kinderen hebt. We leven in een wereld waarin we (zeker in het rijke redelijk geëmancipeerde westen) zelf kunnen kiezen. Laten we die keuze met zijn allen verstandig inzetten. Niet alleen voor onszelf, maar ook voor al het andere leven op aarde. Amen.