Hoogleraar antropologie David Graeber van de London School of Economics schreef het boek “Bullshit Jobs – Over zinloos werk, waarom het toeneemt en hoe we het kunnen bestrijden”. Een behoorlijk lange vertaling van de oorspronkelijke titel “Bullshit Jobs – A theory”. Blijkbaar vond de Nederlandse uitgever dat er toch wat meer woorden nodig waren om het boek te slijten. Ik kan daar in komen. Het het boek is uiteindelijk toch vooral een vermoeiende aaneenschakeling van anekdotisch bewijs. Een probleem waar meer van die (oorspronkelijk) Engelstalige business bestsellers last van hebben.
Prikkelende titel en oorspronkelijk essay is de moeite
Ik vond de titel van het boek erg prikkelend en moest gedurende het eerste hoofdstuk soms hartelijk hardop lachen. Sappig geschreven boek, dacht ik op dat moment in al mijn onschuld nog. Het boek is een uitbreiding van een essay dat Graeber blijkbaar in het voorjaar van 2013 schreef. Dit essay is destijds aan mij voorbij gegaan, maar het is gelukkig in de inleiding van dit boek opgenomen. Graeber’s essay is inderdaad de moeite waard. Hij haalt Keynes’ voorspelling van een 15-urige werkweek uit 1935 aan en waarom die voorspelling, er onder invloed van het consumentisme, vooralsnog niet is uitgekomen. Prima punt dat de Skidelsky’s in “How much is enough” (vertaald als ‘Hoeveel is genoeg?’) al fantastisch hadden gemaakt.
Onzinbanen die vooral dienen om mensen aan het werk te houden?
Graeber geeft aan dat de dienstensector flink is gegroeid in de laatste decennia en komt vervolgens op het fenomeen bullshit-jobs, onzinbanen. Banen die er alleen maar lijken te zijn om iedereen aan het werk te houden. Banen die door de werknemers in die banen als zinloos worden ervaren. Graeber praat, terecht, over de waardigheid die mensen in die banen ervaren en de waarde van werk. Graeber beweert bovendien nog dat het zo lijkt te zijn dat hoe meer je werk van nut is voor de maatschappij, hoe slechter je er voor wordt betaald. Zoals verpleegkundigen, vuilnismannen en monteurs. Al met al prikkelende uitgangspunten. Maar misschien niet genoeg om het een boek lang over te hebben.
*Lees ook: Unfuck Yourself is een zelfhulpboek voor zelfhulphaters*
Aaneenrijging van verhalen over onzinbanen
In vervolg op het -inderdaad- smakelijke en prikkelende essay in de inleiding van het boek heeft Graeber de online discussies in reactie op zijn essay (gedeeltelijk) verzameld. Verder heeft hij via social media mensen verzocht om hun ervaringen met onzinbanen op te sturen. Graeber komt met een indeling van bullshitjobs van wachters, bullebakken, oplapwerkers afvinkers en opzichters. Veel verder gaat voor mijn gevoel de synthese niet. De rest van het boek lijkt vooral te bestaan uit de verhalen die hij heeft verzameld. Hier citeert hij dan ook rijkelijk uit. Soms vult hij dit aan met onder andere wat geschiedkundige of sociologische kennis. En dat is veel te veel. Ook omdat de verhalen toch vooral anekdotisch bewijs zijn en het niet duidelijk en helder een richting opgaat. Het voelt vooral als corvee om je door steeds weer die teksten met al die persoonlijke ervaringen heen te worstelen.
Werk als waarde op zichzelf, robotisering en het universeel basisinkomen
Aan het einde van het boek wordt het weer iets interessanter. Graeber beschouwt onder andere hoe werk een waarde op zichzelf lijkt te zijn geworden. Hoe dat komt en wat dat ons brengt. Verder gaat hij in op robotisering en het universele basisinkomen als mogelijke oplossing voor de problemen die hij in het boek heeft geschetst.
*lees ook: Met Hannah Arendt filosoferen over zorg en onderwijs*
Graeber werpt interessante vragen op, maar beantwoordt ze zelf onvoldoende
Graeber komt met Bullshit Jobs wel met een interessante these. Of, als dat je voorkeur heeft, visie. Maar deze is op veel plekken vooral anekdotisch en vooral heel erg langdradig met al die lappen tekst met in feite steeds min of meer dezelfde boodschap. Een uitstekend essay van nog geen vijf pagina’s uitmelken tot een boek van 333 pagina’s, waarvan 285 pagina’s voor de hoofdtekst in de Nederlandse vertaling is echt teveel van het goede. Al die woorden en letters voegen weinig toe aan de kracht van het oorspronkelijke essay. En dat is jammer. Ik denk dat Graeber met zijn bullshit jobs wel degelijk een interessante vraag opwerpt. Een vraag die wat mij betreft zeker verdere uitdieping verdient. Maar dan misschien niet door Graeber zelf.
Verder lezen in Bullshit Jobs of Hoeveel is genoeg?
Ben je nieuwsgierig geworden of wil je zelf verder lezen in David Graeber’s Bullshit Jobs of in Hoeveel is genoeg van de heren Skidelsky (die laatste raad ik zeer aan!), bestel dan deze (of andere) boeken bij bol.com of managementboek.nl.
