Onlangs zag ik op tv twee films met de acteur Sam Elliott. Dat is de man met de bekendste snor van Hollywood. Eerst zag ik het prachtige ‘A Star is Born’ met Lady Gaga en Bradley Cooper. Daarna bleef ik hangen voor ‘The Hero’, waarin Elliott de hoofdrol speelt. In die film krijgt Elliott, een uitgerangeerde western-acteur die alleen nog reclamespotjes inspreekt een jongere vriendin. Zij geeft hem deze dichtbundel van de mij tot dan toe onbekende dichteres Edna St. Vincent Millay die in 1923 een Pulitzerprijs kreeg voor haar werk en leest Dirge Without Music uiteindelijk aan hem voor.
* Lees ook: Rouwen om de dood van onze ouders
gaat over meer dan gemis *
Ongelezen onder het bed heb je niks aan een dichtbundel
In de film eindigt het boek ergens in een hoekje onder het bed van de oude acteur, waarna de vriendin van Elliott dan maar zelf een gedicht uit het boek voorleest. Ik vond het erg mooi, heb het opgezocht en zelf ook de dichtbundel in kwestie zelf ook besteld. Ik heb hem nog niet in huis. Dus kan jullie niet vertellen of het de moeite is. Misschien komt dat nog weleens in een klein naschrift over enige tijd.
* Lees en bekijk: The Life of Death: een prachtige animatie
over hoe de dood ons allemaal raakt *
Dirge Without Music biedt schoonheid en troost
Maar tot het zover is, wil ik in ieder geval dit gedicht over sterfelijkheid en het bewustzijn en het verlies van dierbaren hier delen. Domweg omdat ik het prachtig vind en anderen er misschien ook wel troost in vinden. Of alleen de schoonheid. Ook dat is genoeg. Het heet Dirge without Music en is een dus een klaagzang of rouwbeklag of iets vergelijkbaars en eehh… zonder muziek. Maar voor dat stukje vertaling hoef je niet doorgeleerd te hebben.
Dirge Without Music
I am not resigned to the shutting away of loving hearts in the hard ground.
So it is, and so it will be, for so it has been, time out of mind:
Into the darkness they go, the wise and the lovely. Crowned
With lilies and with laurel they go; but I am not resigned.
Lovers and thinkers, into the earth with you.
Be one with the dull, the indiscriminate dust.
A fragment of what you felt, of what you knew,
A formula, a phrase remains,—but the best is lost.
The answers quick and keen, the honest look, the laughter, the love,—
They are gone. They are gone to feed the roses. Elegant and curled
Is the blossom. Fragrant is the blossom. I know. But I do not approve.
More precious was the light in your eyes than all the roses in the world.
Down, down, down into the darkness of the grave
Gently they go, the beautiful, the tender, the kind;
Quietly they go, the intelligent, the witty, the brave.
I know. But I do not approve. And I am not resigned.
Edna St. Vincent Millay, “Dirge Without Music” from Collected Poems © 1928, 1955 by Edna St. Vincent Millay and Norma Millay Ellis.
Dirge Without Music in Nederlandse vertaling
Ik heb ook voor de mensen die het Engels niet machtig zijn, of het gedicht gewoon liever in het Nederlands gekeken of er een een vertaling bestaat. Die vond ik in de Trouw van oktober 1992, een leven geleden. Hoera voor internet kortom! (Vond ik toch al). De vertaling is gemaakt door de Nederlandse journalist en dichter Jan Eijkelboom.
Rouwzang zonder muziek
Ik leg mij niet neer bij het wegbergen van liefhebbende harten in de harde grond.
Zo is het en zo zal het zijn, want zo is het geweest, tussen nu en weleer.
Zij betreden het duister, de lieflijken en de wijzen. Bekroond
met lelies en gelauwerd gaan zij heen, maar ik leg me er niet bij neer.
Minnaars en denkers, in de aarde met jullie, in de kist.
Wees een met het doffe stof dat van geen onderscheid weet.
Een brokstuk van wat je voelde, van wat je wist,
een formule, een zinsnede blijft – maar het beste is heen.
Het gevatte antwoord, de eerlijke blik, het lachen, de liefde,
het is er niet meer. Ze zijn de rozen gaan voeden. Gekruld, elegant
is de bloesem, welriekend de bloesem. Ik weet het. Maar ik keur het niet goed. Kostbaarder was het licht in je ogen dan alle rozen van het land.
Neer, neer, neer, de duisternis in van het graf
gaan zij zachtjes, de mooie, de tedere vrouw, de vriendelijke man gaan heen;
rustig gaan zij, de intelligente, geestige mensen.
Ik weet het. Maar ik keur het niet goed. En ik leg me er niet bij neer.
Zelf vind ik de oorspronkelijke Dirge Without Music mooier
Ik kan kort zijn. Mijn voorkeur gaat uit naar de oorspronkelijke versie. Ik zou het gedicht anders vertaald hebben. Maar Dirge Without Music is al een heel oud gedicht en ook de vertaling is inmiddels al bijna 30 jaar oud. De vertaler is zelf inmiddels ook niet meer. Waarom hij dingen toevoegt en opplust, is mij niet duidelijk. Waarom komen die vrouwen en mannen vandaan in de vertaling? Ik zou dat anders doen. Beknopter. Zoals het gedicht in het Engels ook puntiger is. Maar goed: er zijn belangrijker zaken. Zoals de sterfelijkheid zelf.
* Lees en bekijk: Disney animator maakt prachtig filmpje
over rouw na de dood van zijn vrouw *
Pluk de dag!
Hoe dan ook hoop ik dat ik jou als lezer in aanraking heb gebracht met iets wat je kan waarderen. Rest mij je een mooie dag te wensen om volop te plukken. We hebben immers niet het eeuwige leven!
De Nederlandse ondertiteling van Hero komt in mijn ogen dichter bij het origineel dan de vertaling van Jan Eijkelboom. Een sympathieke, kleine film die ik dit jaar twee keer op de commerciële zenders zag.