

Simpel uitgelegd is een narcistisch gezin een gezin waarin de behoeften van één of beide ouders centraal staan. Van de kinderen moeten voorzien in de behoeften van hun narcistische ouder(s). Daarmee staat het normale idee van een gezin op zijn kop. De kinderen ondersteunen de ouders. Zijzelf worden niet of onvoldoende in hun eigen ontwikkeling gestimuleerd.
Een narcistisch gezin is een disfunctioneel gezin
Een narcistisch gezin is een disfunctioneel gezin. Net als bij andere disfunctionele gezinnen is er sprake van mishandeling en/of verwaarlozing en het ontkennen daarvan. Er wordt niet verwacht dat je met anderen bespreekt wat er binnen het gezin gebeurt. Verder is er sprake van onrealistische verwachtingen, een gebrek aan medeleven, worden grenzen van de kinderen onvoldoende gerespecteerd en spelen er veel (soms onuitgesproken) conflicten.
De eigenschappen van een narcistisch gezin
Binnen narcistische families zijn er ongeschreven regels die bepalen hoe de gezinsleden met elkaar omgaan. De regels zijn niet expliciet en waarschijnlijk ook niet bewust, maar ze zijn er wel en houden de ongezonde patronen in stand. Hieronder vind je een overzicht van deze typische kenmerken van een narcistisch gezin.
1. Acceptatie is altijd voorwaardelijk in een narcistisch gezin
Kinderen moeten zich bewegen binnen de regels en verwachtingen van het gezin. Eigenheid of eigenschappen die niet passen binnen het verwachtingspatroon worden afgewezen en belachelijk gemaakt.
2. Iedereen moet rekening houden met de narcist in het gezin
Elk gezinslid moet rekening houden met de narcist in het gezin. Het maakt daarbij niet uit of dit gedrag destructief voor henzelf of de andere gezinsleden is. Tegenspraak wordt niet geduld.
3. Binnen een narcistisch gezin moet altijd iemand de schuld krijgen
Wanneer er iets vervelends gebeurt, een klein ongelukje of dat een van de ouders zijn of haar baan verliest, moet er altijd iemand de schuld krijgen. Binnen een narcistisch gezin is er vrijwel altijd een zondebok die de schuld krijgt. Vaak is dit een van de kinderen. Negatieve emoties en oordelen worden op hem of haar geprojecteerd.
4. Kwetsbaarheid tonen is gevaarlijk
Fouten, ongelukjes, persoonlijke zwaktes worden breed uitgemeten en kunnen reden zijn om je voor schut te zetten, je belachelijk te maken en je uit te lachen. Dat kan jarenlang doorgaan. Je kwetsbaar opstellen is geen optie.
5. Je moet altijd een kant kiezen
Wanneer er een conflict speelt of er iets anders aan de hand is, moet je altijd een kant kiezen en dat is natuurlijk de kant van de narcist. Kinderen ervaren loyaliteitsconflicten omdat ze moeten kiezen tussen beide ouders of broertjes en zusjes, enzovoort. De kant van de ander kiezen of geen kant kiezen en een poging je neutraal of objectief op te stellen, zullen altijd negatief worden uitgelegd.
6. Er worden altijd mensen voorgetrokken
In gezonde gezinnen hoeft de liefde en het respect van de een niet ten koste te gaan van de ander, want het is geen schaars goed. Binnen een narcistisch gezin zijn liefde en respect wel schaars en worden zelden gelijk verdeeld. De liefde voor bijvoorbeeld het ene kind, betekent dat het andere kind liefde en (positieve) aandacht tekort komt.
7. Je kan beter niet je gevoelens tonen in een narcistisch gezin
Gevoelens maken ons menselijk. Door het hebben van gevoelens en tonen van emoties, kunnen we verbinding maken met andere mensen en met onze eigen behoeften. Goed naar je gevoel luisteren helpt je om jezelf te beschermen en in je behoeften leren voorzien. Maar binnen een narcistisch gezin, mag de narcistische ouder wel alle soorten gevoelens hebben en tonen, maar de andere gezinsleden niet. De enige die alles mag en ook alles mag verwachten is de narcist. De andere gezinsleden moeten de narcistische ouder daarin faciliteren.
8. Je moet ervoor zorgen altijd goed uit vergelijkingen te komen
Binnen een narcistisch gezin ben je altijd onderwerp van vergelijking met anderen binnen of buiten het gezin en je kan er maar beter voor zorgen dat je goed (genoeg) uit die vergelijking komt. De narcist binnen het gezin zal vaak het ene kind voortrekken ten koste van het andere kind. Vertrouwen wordt constant ondermijnd. De omgeving waarin kinderen opgroeien is vijandig en afstandelijk.
9. De buitenkant is belangrijker dan de binnenkant
Hoe buitenstaanders het gezin zien, is belangrijker dan het welzijn van de kinderen en andere gezinsleden zelf. Daar is geen oog voor. Het maakt niet uit hoe je je voelt als je bij wijze van spreken maar mooi glimlacht op de familiefoto.
10. Gezinsleden normaliseren het gedrag van de narcist
Ongeacht wat het gedrag inhoudt, wordt het gedrag van de narcist binnen het gezin genormaliseerd en geaccepteerd en misschien zelfs verdedigd door de andere gezinsleden. De narcist zal zelf niet snel worden aangesproken op irrationeel, onredelijk of onacceptabel gedrag. Andere gezinsleden daarentegen, bijvoorbeeld de eerdergenoemde zondebok, krijgt wél de schuld. Of dit feitelijk juist of rechtvaardig is, doet er niet toe. Zorgen dat je zelf niet de zwarte piet krijgt toebedeeld, houdt je -al dan niet tijdelijk- min of meer veilig.
11. Ontkenning is the name of the game
De narcist binnen het gezin zal niet aangesproken worden op zijn of haar gedrag. Hij of zij zal zeker zelf bij een fout geen (oprechte) excuses aanbieden of enige mate van zelfreflectie tonen. Dus worden veel zaken behendig onder het tapijt geveegd en met verve ontkend. Dingen die domweg ontkend worden, zijn bijvoorbeeld mishandeling, de doorlopende angst en dreiging binnen het gezin, het onterecht afgeven op de zondebok binnen het gezin en ten slotte de verwaarlozing van de kinderen (en mogelijk ook de niet narcistische ouder). Wat er ook gebeurt, het ligt nooit aan de narcistische ouder.
12. Veiligheid is ver te zoeken
Hoewel de zondebok altijd een dankbaar figuur is om al dan niet figuurlijk tegen aan te schoppen of verbaal te mishandelen of te negeren, passen ook de andere gezinsleden doorlopend op hun tellen. Ze willen vooral niet op de lange tenen van de narcist trappen. De gezinsleden moeten doorlopend voorkomen dat de vlam in de spreekwoordelijke pan slaat. Ze moeten voorkomen dat de narcist een woede- of andere emotionele uitbarsting krijgt, waarvan ze aan de ontvangende kant kunnen eindigen. Een narcistisch gezin is uiteindelijk alleen veilig voor de narcist. Ieder ander gezinslid kneedt zich, vaak onbewust, naar de verwachtingen en behoeften van de narcist in het gezin.
Verwante artikelen
- Kindermishandeling leidt tot meer gevoeligheid voor stress en meer kans op depressies en angstklachten als volwassene
- Armoede in je jeugd is slecht voor je gezondheid
- Hoe een relatie je helpt je slechte jeugd achter je te laten
- Co-dependentie: ongezonde wederzijdse afhankelijkheid
- Emotioneel onvolwassen ouders laten diepe sporen na
- Is jouw kind van jou of van zichzelf?
- Zes adviezen om je jeugdtrauma te overwinnen
- Als volwassene kiezen voor geen contact met je ouders: pijnlijk, maar soms noodzakelijk
Veel herkenning heel erg veel. Begon vroeger al, toen mijn zusje veel slimmer bleek dan ik was ze veel interessanter voor mijn ouders. Mijn vader had een kort lontje. Hij sloeg en schopte als hij daar zin in had. Het vervelende is dat ik een hsp ben: hoog sensitief persoon. Op mijn negende tot mijn negentiende durfde ik niets te zeggen. Ik dacht dat het toch stom was wat ik zei. Op deze leeftijd leerde ik ook mijn lieve echtgenoot kennen, die mij waardeerde. Nog steeds mee getrouwd! Maar nu, nu ik bijna 50 ben, wordt me ineens duidelijk hoeveel sporen mijn ouders hebben nagelaten. ik begin steeds meer in kaart te brengen, alles te overzien. Mijn vader is nu wat veranderd. Hij is ineens de leuke opa. Ik heb toch geen band met hem, omdat hij teveel geweld heeft gebruikt en een narcistisch persoon is. Mijn moeder, die mijn vader altijd een hand boven het hoofd hield, is ineens beste vrienden met mijn zusje. Ja, net als vroeger ben ik buitenspel gezet. Ik heb geen interesse meer in mijn familie, maar ik ben wel in rouw omdat ik heel graag liefhebbende ouders had gehad en leuke zusjes. Maar helaas. Ik ben hier enorm verdrietig onder. Maar ja, als ik aan bepaald situatie denk, vraag ik me af waarom ik ze zo lang gepleast heb.
Paulientje,
dank je wel voor je reactie. Natuurlijk blijft het pijn doet dat je je buitenspel gezet voelt. Dat lijkt me heel begrijpelijk in zo’n situatie. Het is vervelend om pas na jaren de dingen te zien voor wat ze zijn. Dat is een vorm van rouw en het is ook een vorm van rouw om te zien hoeveel invloed het al die jaren heeft gehad op je welzijn. Ik hoop dat je je rust en je blijheid terugvindt en wens je alle goeds toe.
Dank voor je verhaal Ge,
Herkenbaar en herkenbare voorbeelden, het heeft me geholpen dit van jou te lezen.
Wat moet je je eenzaam gevoeld hebben, want zo blijven er wel heel weinig mensen over die er voor je zijn en van je houden zoals je echt bent, maar dat is helaas wel de praktijk in deze structuur.
Goed dat je jouw eigenwaarde gevonden hebt en vast kunt houden.
Pas na heel veel jaren heb ik door welke invloed dit op mijn eigen keuzes gehad heeft.
‘Pleasen’, wachten op waardering of goedkeuring die er nooit echt gaat zijn.
Raak je dat ooit helemaal kwijt? Ik merk dat ik makkelijk in die reflex schiet en als ik dat niet doe, dat ik me overal buiten houdt.
Jarenlang heb ik nog hetzelfde patroon gezocht en heb ik in zelfverdediging geleefd, geprobeerd mezelf en anderen te overtuigen dat ik ok ben. Parralel terrein?
Dacht zelfs ik ga het allemaal anders doen, het duurt jaren voordat een reëel evenwicht ontstaat.
Inmiddels begrijp ik dat ik daar los van mag komen en pijnlijker nog dat ik er niets meer hoef en er ook voor mag kiezen me niet langer te laten minachten en pijnigen. Het is een weging van alleen maar pijnlijke besluiten en tegelijkertijd bevrijdend. Het hoeft niet meer, en wat niet is, gaat ook niet komen.
En zelfs daarna zie ik geen reden meer om contact te houden, wat tegelijk tornt aan mijn eigen moraal, begrip tonen, vergeven ook al komt dat niet terug. Het voelt alsof ik gefaald heb en tegelijk het is gewoon niet te doen om zo door te gaan. Het is total onuitstaanbaar gedrag, het kleinerende, minachtende, de oprechtheid en houden van dat er niet blijkt te zijn. En nu verder, zonder familie, het zal nooit 100% goed voelen, maar tegelijk wel de beste optie voor mij. Het gevoel dat ik er niet alles aan gedaan heb of nog iets anders had moeten doen, blijft knagen. he brengt ook een eenzaamheid met zich mee, diep van binnen. Het is toch je familie. Altijd hopend op een excuus of inzicht, een klein beetje respect en waardering. De drang het op te lossen, plopt zo weer naar boven en het contact met mensen met hetzelfde gedrag, ik kan ze nu mijden, begrijp nu dat ik een vertrouwd patroon zocht. En altijd maar hopen dat er tóch iets zat, dat het niet echt zo was.
Voorlopig ‘no more’, ik wil redelijk gedrag terug, het is genoeg geweest met het opblazen van zichzelf, kleineren, veroordelen en afwijzen van al het andere, continue de aandacht vragen, nergens tot een sprankeltje echt contact of verbinding komen. Ik wil contact, respect, normale acceptatie en waardering, geven en ontvangen in evenwicht tussen beiden.
Sterkte Ge
Sjanine, dank voor je uitvoerige en openhartige reactie. Ik hoop dat het goed met je gaat. 🙂
Wat een rake beschrijving. In ons gezin was het de moeder die alleenheerser was. Ze speelde iedereen tegen elkaar uit. Verdeel en heers was haar motto. En natuurlijk was het de bedoeling, dat iedereen in het gezin zich voegde naar haar puur egocentrische wensen en belangen.
Ze schuwde geen enkel manipulatie-middel om dit voor elkaar te krijgen. Van pure emotionele/psychische terreur naar haar kinderen en echtgenoot tot dreigen met fysiek geweld en het uitvoeren directe financiële chantage en afpersing, jarenlang.
Maar allemaal binnen de muren van ons huis. Zonder andere getuigen. Heel berekend.
Daarbuiten speelde ze de hardwerkende, liefhebbende moeder die zo ’trots’ was op haar ‘prachtige’ kinderen en hardwerkende echtgenoot. Het contrast was als dag en nacht.
In huis een compleet psychopathische terrorist, daarbuiten een ‘heilige’.
En iedereen trapte erin! Of ze hielden hun mond als ze wél zagen, dat het niet klopte, dat weet ik niet. Niemand heeft mij ooit iets gezegd.
Wij als kinderen stonden i.i.g. machteloos tegenover haar, en haar echtgenoot ook.
Die pleegde suïcide toen hij 48 was (en ik 19), nadat zij openlijk een relatie was begonnen met een ander en hier vrolijk mee doorging. Na zijn dood ging ze natuurlijk gewoon door met hetzelfde gedrag. Ze incasseerde jarenlang al het weduwen pensioen wat voor haar 6 minderjarige kinderen bedoelt was. Eiste bijna de helft van het inkomen van de 3 al werkende, nog inwonende kinderen. Blokkeerde de wensen van al haar kinderen, om na hun 16de verder te leren.
Ze moesten geld binnen brengen voor haar en haar dure levensstijl met bijna elke week een kapper en dure kleren.
De vrouw heeft het, tot haar dood in 2003, voor elkaar gekregen, dat haar kinderen haar zijn blijven steunen en ondersteunen (zowel emotioneel als financieel). Zelfs in het ziekenhuis, toen ze wist dat ze nog maar een paar weken te leven had, kreeg ze het voor elkaar om de verpleegkundigen en artsen om haar heen, zo tegen elkaar op te zetten, dat er psychiater moest worden ingeroepen. Niet voor haar, maar om dit team te ondersteunen!
Het laatste wat ze tegen mij zei voor ze stierf was; ‘Jij bent precies zoals mij’.
Terwijl ze mij mijn hele leven had vergeleken met iedereen die ze minachtte; mijn vader, mijn opa, ‘misdadigers’ als, Marokkanen, Turken, ‘A-socialen’, ‘domme’ kinderen, ‘slappelingen’ etc.
Ik was op dat moment echter de enige in het gezin die het redelijk voor elkaar had. Was sinds jaren terug verpleegkundige geworden met een goede vaste baan (iets wat ze met alles wat ze kon verzinnen, getracht heeft te saboteren). Had al de halve wereld afgereisd vanaf mijn 20ste. Had mijzelf gitaar leren spelen met leuke succesjes. Veel vrienden, een mooie succesvolle vriendin. Een leuk appartement in centrum Amsterdam. Financieel onafhankelijk.
De vrouw ging zich ineens vergelijken met mij op haar sterfbed. Hoezo Narcistisch..
Ze geloofde het waarschijnlijk echt. I.i.g met deze laatste woorden aan mij is ze dood gegaan.
Vrij kort na haar overlijden gebeurde het volgende: De één na de andere broer en zuster begon zich openlijk tegen mij te keren. Van enorme scheldpartijen en beschuldigingen richting mij ‘out of the blue’ tot rechtstreekse fysieke bedreigingen van 1 broer.
Nu was ik altijd al de ‘scapegoat’ in ons gezin besefte ik pas veel later. Mijn moeder had de gewoonte om ons in een rijtje op te stellen in de huiskamer, als er eens veel koekjes waren verdwenen uit de koektrommel of zoiets onnozels.
Ze vroeg dan eerst aan ieder persoonlijk of die het had gedaan. Ieder kind ontkent dan natuurlijk. Ik ook maar ik wist dat ik het niet gedaan had. Dan vroeg ze aan alle kinderen wie ze ‘dachten’ dat het gedaan had. Ze wezen allemaal naar mij, want ze wisten intuïtief dat, dat het antwoord was wat mijn moeder wilde horen en ze zelf buiten schot zouden blijven.
Dus ik kreeg straf, tot voldoening van mijn moeder, en mij broers en zusters waanden zich weer even veilig ten kostte van mij.
Dit patroon heeft zich vastgezet en altijd herhaald besef ik nu. Eens een bestempelde scapegoat (door je moeder of vader of wie dan ook), altijd een scapegoat.
Er is niets wat je hiertegen kunt doen. Voor hun is het veel eenvoudiger om mij als schuld van de gezins-ellende te blijven beschuldigen dan te kijken naar het feit dat onze moeder ons zo grof en schandalig misbruikt- en emotioneel mishandeld/verwaarloosd heeft.
Ik begrijp het. Het heeft mij ook vele jaren gekost om deze harde realiteit in te zien. Je wilt het heel lang gewoon niet zien. Je wilt gewoon zolang mogelijk de illusie in stand houden, dat je moeder tóch van je hield. Dit was gewoon niet zo. Mijn moeder minachtte mij en haatte mij voor wie ik was al van kinds af aan. Toen ik 6/7 was schreeuwde ze al naar mij, dat ze wou dat ik nooit geboren was en dat ik de duivel in mijn ogen had. In alle jaren daarna deed ze alles om mijn ontwikkeling te frustreren en te saboteren en mijn individualiteit kapot te maken.
Het is haar bijna- maar niet gelukt.
Deze mensen zijn zó diep gestoord met zoveel afgunst en grootheidsfantasieën, dat je haast medelijden met ze zal krijgen. Was het niet, dat ze ze zo vreselijk egocentrisch en destructief zijn.
Medelijden met dit soort mensen werkt alleen averechts. Het speelt ze rechtstreeks in de kaart om door te gaan met hun destructieve, manipulatieve gedrag.
Keihard confronteren en duidelijk consequenties laten zien, is het enigste wat ze enigszins laat inbinden (niet veranderen!).
Het beste is het contact volledig te verbreken met dit soort ‘monsters’ al is het je moeder of vader, of broer of zuster. Je stopt dan tenminste het inslikken van het vergif wat ze je steeds toedienen. Achteraf had ik het contact al minstens 25 jaar eerder volledig moeten verbreken met mijn moeder en gezin.
Als je de scapegoat van het gezin was, trek je bij voorbaat aan een dood paard. Er is niets wat je kunt doen om hun beeld over jou te veranderen. Als ze dat zouden toelaten om te overwegen, moeten al hun andere overtuigingen over hun moeder en het gezin (en zichzelf) veranderen.
En daar hebben ze natuurlijk geen behoefte aan.
Groet, Ge
Hoi Ge,
ik zou zeggen, vergeef jezelf dat je niet eerder dat contact hebt verbroken. Blijkbaar was jijzelf of de tijd er op de een of andere manier niet rijp voor. Je hebt waarschijnlijk al die jaren het beste gedaan wat je op dat moment kon doen. Soms zie je later pas, dat je het misschien beter eerder had kunnen doen. Zo gaan dingen soms. En ik denk ook niet dat een zondebok (‘scapegoat’) iets hoeft te doen om het beeld te veranderen van anderen. Niemand hoeft dat in principe. Leef je eigen leven, doe wat bij je past met de mensen die bij je passen en die je waarderen voor wie je bent en hoe je bent. 🙂