- Het doormaken van een existentiële crisis kan je helpen om je unieke eigen plek in de wereld te begrijpen en vorm te geven;
- Mensen die als kind geparentificeerd zijn en al jong meer verantwoordelijkheden op zich moesten nemen dan paste bij hun rol en leeftijd, kunnen op middelbare leeftijd een existentiële crisis hebben;
- Thema’s die spelen tijdens een existentiële crisis de kop opsteken gaan onder andere over betekenis, authenticiteit, zelfkennis, verbinding en persoonlijke verdieping.
Wat is een existentiële crisis eigenlijk?
Een existentiële crisis doet zich voor wanneer je je afvraagt wat de reden van je bestaan en de zin van het leven is. Dat kan een enge en eenzame ervaring zijn. Je kan je verloren voelen in een grote willekeurige wereld. Een wereld waarvan je weet dat hij met of zonder jou wel doordraait. De vraag of het er allemaal wel toe doet en waarom of hoe dan wel, dringt zich aan je op. En die lastige maar essentiële vraag over je bestaan laat zich niet zomaar wegdrukken, of eenvoudig beantwoorden.
* Lees ook: Pensionering: goed of slecht voor je gezondheid? *
Wat kan een existentiële crisis je brengen?
Je bent niet de eerste in de mensheid die die vraag stelt en ook niet de laatste. Een echt antwoord op deze vraag is niet te geven. Je kan hooguit een antwoord geven op hoe je jouw leven voor jezelf voldoende betekenisvol kan maken. De vragen die je jezelf stelt zijn relevant en ook traag. Maar die vragen kunnen je wel helpen in beter inzicht te krijgen in jezelf, in je leven tot nu toe en hoe je je leven vanaf nu wilt leven.
Existentiële trage vragen
Bij een existentiële crisis komen wezenlijke vragen aan de orde. Je bent even niet meer vooral bezig met je werk, het maken van carrière enzovoort. Misschien heb je je leven ogenschijnlijk goed op de rails en is er voor de buitenwereld niks aan het spreekwoordelijke handje. Maar je binnenwereld is met hele andere dingen bezig. Je twijfelt aan de zin van je bestaan, misschien vind je alles maar leeg. Je loopt een jaartje of tachtig op aarde rond, voedt misschien kinderen op, werkt hard enzovoort om je ergens rond je vijftigste af te vragen wat de meerwaarde van dat alles toch is, als het toch weer allemaal ophoudt? Als jij er niet meer bent, zijn je gedachten weg, je ideeën, je herinneringen en volgt het grote niets.
* Lees ook: Worden we steeds meer onszelf wanneer we ouder worden? *
Geen hiernamaals voor de meeste Nederlanders
Zeker in een land als Nederland waarin inmiddels de meerderheid van de mensen aangeeft niet gelovig te zijn. Een leven na dit leven zit er voor hen ook al niet meer in. Misschien voel je je eenzaam, überhaupt, of eenzaam met het gevoel en al deze grote vragen. Misschien zou je je leven nog eens helemaal over willen doen. Met een schone lei beginnen en weet je dat dat er niet in zit. Of je voelt je verdrietig, angstig, melancholiek of schuldig. Grote gevoelens die er zijn, maar ook niet gemakkelijk te hanteren zijn, of op te lossen. Voor zover je dat al op die manier zou moeten willen.
Existentiële crisis is een roep om persoonlijke bewustwording
Je zou kunnen zeggen dat die existentiële crisis een innerlijke roep om persoonlijke verdieping is. Je maakt een innerlijke reis en krijgt stukje bij beetje inzicht in de dingen die zich onder de oppervlakte afspelen. Dat kunnen dingen zijn die we al een leven lang hebben weten te verdringen, die diep weggestopt zitten, maar die alsnog om onze aandacht vragen en waar we ons stukje bij beetje alsnog van bewust worden.
Van onbewust ego naar bewuste authenticiteit
Carl Jung, de Zwitserse grondlegger van wat we nu kennen als Jungiaanse psychoanalyse, geloofde dat we de eerste helft van ons leven bezig zijn met het ontwikkelen van ons ego. In de tweede helft zijn we vervolgens bezig met het integreren van dingen waarvan we ons tot dan toe niet bewust waren en worden wie we zijn. Je zou kunnen zeggen dat we dan dichter bij ons authentieke zelf komen. Die overgang van de eerste helft naar de tweede helft markeert vaak een existentiële crisis.
* Lees ook: Waarom minder werken wel degelijk een goede zaak is *
Wat markeert een existentiële crisis?
Er is geen simpele eenduidige definitie van een existentiële crisis, maar een existentiële crisis omvat vaak de volgende dingen:
- Beseffen dat je sterfelijk bent, niet als abstract gegeven, maar als doorleefd feit. Daar hoort ook het besef bij dat de dood zich op elk moment kan voordoen. Bij jezelf en bij anderen;
- Je hebt het gevoel dat niets er echt toe doet en je leven in essentie een zinloze exercitie is;
- Je alleen en angstig voelen in een groot en onverschillig universum;
- Het gevoel hebben dat je überhaupt niet zo moeten bestaan;
- Het gebrek aan een doel in of zin van het leven;
- De overtuiging dat je tot nu toe het verkeerde pad in je leven hebt bewandeld. Dat dat bewandelde pad je dingen bracht die nu weinig meerwaarde hebben en je dus dingen hebt nagejaagd die er uiteindelijk niet wezenlijk toe doen.
* Lees ook: Over Fuck You Money en het werken voor geld *
Mogelijke oorzaken van een existentiële crisis
Veel dingen kunnen een existentiële crisis veroorzaken. Je kunt je realiseren dat de dingen waar je tijd, geld en aandacht in hebt gestopt je uiteindelijk niks hebben opgeleverd, een verbroken relatie, het verliezen van een dierbare, het uiteenvallen van je gezin of bijvoorbeeld het verliezen van je baan.
Parentificatie als oorzaak van een persoonlijke crisis
Iemand die als kind geparentificeerd is in zijn of haar gezin van herkomst, kan op middelbare leeftijd meer vatbaar zijn voor een existentiële crisis. Parentificatie betekent dat de rollen binnen een familie zijn omgekeerd, waarbij je als kind al op jonge leeftijd op de een of andere manier voor je ouders moest zorgen en verantwoordelijkheden op je nam, die niet pasten bij je rol als kind of bij je leeftijd. In dat geval heb je nooit echt kind kunnen zijn en dat kan je op latere leeftijd opbreken.
* Lees ook: Zinvol leven begint met loslaten.
Het liefst vandaag nog! *
Gebrek aan ruimte om eigen identiteit te ontwikkelen
Wanneer kinderen in de positie komen dat ze de rol van hun ouders geheel of gedeeltelijk op zich moeten nemen, betekent dat ook dat ze geen ruimte hebben om hun eigen interesses na te jagen en hun eigen identiteit te ontwikkelen. Het ontbreekt ze aan fysieke en/of emotionele ruimte om uit te vogelen waar ze blij van worden. Om uit te zoeken waar het leven voor hun over gaat.
Leven volgens de dienstregeling van anderen
Het kan lang duren, maar na verloop van tijd kan zich een innerlijke crisis voordoen waarbij ze zich realiseren dat ze eigenlijk altijd volgens de regels en verwachtingen van andere mensen hebben geleefd. Ze hebben zich niet of onvoldoende bezig gehouden met wat ze echt wilden. Het kan zijn dat ze zichzelf daardoor ook te slecht kennen om te weten wat ze echt willen of leuk vinden. Gewoon, omdat er nooit ruimte voor was en omdat ze het niet geleerd hebben. Ze volgden de dienstregeling van anderen. Ze hadden zelf geen eigen pad om te volgen.
Wanneer spullen en je werk je geen voldoening meer geven
Volgens de Jungiaanse psychoanalist en schrijver James Hollis zijn veel mensen in de eerste helft van hun leven bezig met het halen van succes in hun loopbaan en het vergaren van bezit. Maar wanneer ze een bepaalde leeftijd bereiken, realiseren ze zich dat de spullen en die mooie job hun geen geluk of voldoening (meer) brengen. Ze gaan op zoek naar betekenis en zingeving in hun leven en proberen nieuwe wijsheid en inzichten op te doen.
Het loslaten van zaken aan de buitenkant
Bij een existentiële crisis worden we het alsnog zat om te leven voor andere mensen en volgens de regels en waarden van andere mensen. We willen najagen wat ons eigen gevoel ons ingeeft. Het lijkt tegenstrijdig. Maar uiteindelijk gaat het erom die dingen los te laten die we hebben opgebouwd: de spullen die we hebben vergaard en de status die we hebben bereikt. Het gaat erom de buitenkant die we zorgvuldig hebben opgebouwd weer af te breken en terug te keren naar ons basale onderliggende zelf, onze eigen waarden en onze eigen waarheid.
* Lees ook: Dirge Without Music: rouwbeklag over sterfelijkheid *
Handvatten om die existentiële crisis aan te pakken
Het terugkeren naar je eigen waarden en je eigen waarden is nog niet zo gemakkelijk. Uiteindelijk wil je verder met je leven op een nieuwe manier. Dingen waarop je je in een existentiële crisis op kan richten zijn betekenis, authenticiteit, zelfkennis, verbinding met anderen en innerlijke verdieping.
- Betekenis gaat over het ervan doordrongen zijn dat je leven ertoe doet en dat je je eigen unieke rol in de wereld hebt;
- Authenticiteit houdt in dat je bij jezelf blijft en leeft in lijn met je eigen waarden en ideeën;
- Zelfkennis gaat over het in staat zijn om je eigen gevoelens en gedachten te identificeren. Het goed begrijpen waar ze over gaan, waar ze vandaan komen en wat we er mee moeten of willen;
- Verbinding met anderen gaat over het onderdeel zijn van een gemeenschap en het hebben van zinvolle relaties met anderen;
- Innerlijke verdieping gaat niet alleen over jezelf en je inzicht in jezelf. Het gaat ook over het inzicht dat je onderdeel bent van een groter geheel, waarmee je je kan verbinden.
Je eigen waarde(n) voor jezelf in kaart brengen
Je kan je best doen om uit te zoeken wat je waarden zijn en ernaar te leven. Wat is echt belangrijk voor je? Welke dingen maken geven je voldoening? Welke zaken doen er wezenlijk toe? Probeer die dingen voor jezelf in kaart te brengen. Je kan ze letterlijk opschrijven als een lijstje, mindmap, tekening, of wat ook maar voor je werkt. Welke onderliggende waarden liggen ten grondslag aan de dingen die je als belangrijk hebt gemarkeerd? Je kan ook kijken naar eerdere levenservaringen. Welke momenten of periodes in je leven waren van betekenis voor je, welke dingen brachten je voldoening? Wat deed je op dat moment? Volgens welke waarden bewandelde je toen je levenspad?
Je eigen flow vinden
De Amerikaans-Hongaarse psycholoog Mihaly Csikszentmihalyi is bekend geworden door zijn onderzoek naar “flow” en zijn boek over flow. Flow gaat over ergens zo in opgaan dat je nergens anders aan denkt en je alleen in totale aandacht richt op datgene waar je mee bezig bent. Flow is voor mijzelf bijvoorbeeld dat ik ergens zo mee bezig ben, dat ik de tijd vergeet en mijn thee koud wordt. Bij wat voor dingen vergeet jij de tijd? Waar heb je zoveel lol in dat je ook lastige dingen gewoon doet? Niet redenerend vanuit onzekerheid, maar juist vanuit de uitdaging die je graag aan wilt gaan? Ook wanneer je er niet direct of per se geld mee kan verdienen is het belangrijk om ruimte in je leven te maken voor die dingen waar je van opbloeit. Die activiteiten leveren vooral een beloning op voor jezelf. Ze dragen bij voldoening in je leven.
* Lees ook: Dit zijn de 10 basisvoorwaarden
voor een waardig en bloeiend leven *
Status en spullen doen er niet zoveel toe
Naarmate ons leven vordert, verandert ons beeld van succes. Een tijdlang zijn veel mensen bezig met het krijgen van erkenning van anderen en het vergaren van spullen en status. Maar wanneer we ouder worden, realiseren we ons steeds meer hoe weinig deze zaken er eigenlijk echt toe doen. We beschikken misschien al over die status en die spullen, maar het geeft ons geen echte voldoening. Het doet allemaal er niet zo toe. Belangrijker is dat we ons uiteindelijk realiseren dat aardigheid hebben in de dingen die je doet en gewoon content zijn met wie je bent veel essentiëler voor ons zijn.
Voldoening als de norm voor een succesvol leven
Als je je ogen dichtdoet en probeert je voor te stellen hoe je ideale dag in de nabije toekomst eruit zou moeten zien, wat zie je dan? Wat zou je willen doen? Waar zou je willen zijn? Met wie zou je willen zijn op die plek? Wat als je je niet langer bezighoudt met erkenning door anderen, maar begint met het zien van je eigen voldoening en geluk als norm voor je eigen succes?
Laat je behoefte aan zekerheden los
Wanneer we te hard proberen zekerheid te krijgen, te hebben en te behouden, worden we rigide. Er is minder ruimte om te veranderen of om risico’s te nemen, want verandering geeft het risico op meer onzekerheid. Daardoor zien we kansen over het hoofd om nieuwe ervaringen op te doen die juist ons leven kunnen verrijken.
Acceptatie van onzekerheid brengt vrijheid
Loslaten betekent niet dat je totaal apathisch en wezenloos alles maar moet laten gebeuren. Loslaten betekent soms gewoon dat we onze weerstand loslaten. Soms gebeuren dingen die we niet in de hand hebben. Het erkennen dat dat zo is, maakt het leven lichter en de acceptatie groter. Door ons erbij neer te leggen dat sommige dingen nou eenmaal gebeuren. Door er dan maar het beste van te maken, wordt alles simpeler. Er zijn nou eenmaal geen zekerheden in het leven. Het omarmen van het gebrek aan zekerheid geeft ook nieuwe vrijheid. Het aanvaarden van onzekerheden, maakt ook dat je kan leren te investeren in dingen die misschien pas op langere termijn je iets brengen. Je kan ontspannen en ruimte maken voor een nieuwe toekomst met een bredere horizon en wellicht ook het achter je laten van die existentiële crisis.
* Lees ook: Rouwen om de dood van onze ouders
gaat over meer dan gemis *
Steek energie en tijd in wat jij belangrijk vindt
Het is belangrijk om naar jezelf te leren luisteren wanneer je in een existentiële crisis belandt, want zelfonderzoek en zelfinzicht kan je juist ook de verandering brengen waar je blijkbaar behoefte aan hebt. Zorg ervoor dat je je tijd en energie steekt in die dingen en mensen die passen bij je eigen waarden en behoeften. Ren niet elke “kans” achterna, omdat die zich voordoet. Sta stil of die kans die zich aandient wel bij jou past en wat jij op dit moment in je leven wilt. Als het daar niet aan bijdraagt, is nee zeggen misschien wel wijzer dan “ja” roepen, omdat het kan.
Van existentiële crisis naar nieuwe geestelijke rijkdom
Probeer in te zien dat je je eigen unieke plaats in de wereld hebt. De wereld zal inderdaad ook lang doordraaien nadat jij er niet meer bent om iedereen met je sprankelende aanwezigheid te verblijden. Maar dat hoeft je er niet van te weerhouden om te werken aan een verandering in jezelf en in je leven. Je kan jezelf bewust worden van al je gedachten, wensen, behoeften en ook van dieperliggende drijfveren in onze psyche. Uiteindelijk kan die existentiële crisis best een nieuwe vorm van geestelijke rijkdom opleveren. Een rijkdom waarbij we in contact staan met onze eigen persoonlijke identiteit, de manier waarop we ons leven betekenis willen geven en de creatieve manieren waarop we dat kunnen doen.
Rest mij een ieder die dit gelezen heeft een waardevol en wijs leven toe te wensen!
