Een enkele keer lees ik boeken die geschreven zijn voor mensen veel jonger dan ik. Dat zijn heel vaak zogenaamde Young Adult boeken. The Hunger Games heb ik verslonden, of The Fault in our Stars. (In het Nederlands: De Hongerspelen en Een weeffout in onze sterren). Die zijn voor jongeren van een jaar of 14-15 geschreven, denk ik. Fijne boeken met behoorlijk volwassen thema’s. Maar snel, toegankelijk en spannend geschreven. Onlangs las ik een boek dat voor een iets jonger lezerspubliek is geschreven, namelijk Code Kattenkruid – Hoe mijn opa vrolijk doodging van Jacques Vriens uit 2018. Het is een kinderboek over doodgaan en euthanasie. En misschien ook wel over zingeving en leven toevoegen aan de dagen.
* Lees ook: Je mag je verdriet als achterblijver vormgeven zoals jij wilt *
Kinderboek over doodgaan en euthanasie
Ik kende Vriens niet, maar blijkbaar heeft de beste man al een flinke trits kinderboeken op zijn naam staan. Misschien is Vriens wat bijvoorbeeld Guus Kuijer en zijn Madelief en Eend voor Eend vroeger voor mij waren. Ja, ja, zo oud ben ik al. Tel maar na. Terug naar Code Kattenkruid. Euthanasie betekent “goede dood”. In het boek wordt niet lang gedraald. Bij de opening is het al duidelijk dat opa Marinus ziek is. Hij heeft wat hij zelf noemt ‘krab’. Kanker, dus. Al vrij snel vertelt hij zijn kleinzoon Stijn dat hij niet wil wachten tot hij langzaam wegkwijnt. Hij wil het heft zelf in handen nemen. Euthanasie.
‘Ik ga trouwens niet zitten wachten tot ik langzaam in elkaar stort van ellende en eindig als een plant, want ik stap er eerder uit.’
Ik schrok en stamelde: ‘Maar opa…’
‘Niks, “maar opa”. Misschien ga ik vanzelf dood, maar als het niet anders kan, wil ik euthanasie. Weet je wat dat is?’
‘Ja, dat je een prik krijgt en dat je dan… dan…’ Ik kon het niet zeggen.
‘Het betekent “goede dood” en dat is het ook. Het is niet zomaar een prik, want het gaat heel rustig en voorzichtig, zodat je stilletjes mag wegglijden.’
Of als de dokter niet meewerkt, heeft hij nog een plan B. Namelijk een goedje dat in de keuken staat in een blik met het opschrift ‘Kattenkruid’, vertelt opa aan Stijn.
Opa is aardig en soms ook een beetje horkerig
Opa Marinus en Stijn hebben een goede band en opa Marinus maakt vaak grapjes. Opa Marinus kan er niet zo goed tegen dat zijn dochters zich zo’n zorgen maken over hem en hem in bescherming willen nemen, waardoor opa zich een beetje teveel beknot voelt. Hij laat dat zijn dochters soms ook weten en niet altijd op de meest inlevende manier.
* Lees ook: The Life of Death: een prachtige animatie
over hoe de dood ons allemaal raakt *
Kluifjes voor het thuisfront
Op een gegeven moment belooft opa Marinus aan Stijn dat ze nog een eigen avontuur gaan beleven. Ze gaan samen een fietstocht maken en onderweg logeren. De dochters van opa Marinus zien het niet zitten, maar uiteindelijk gaan opa en Stijn wel samen op pad. Onderweg vertelt opa het nodige en verstuurt Stijn appjes aan zijn moeder. Kluifjes noemt opa die berichtjes, die worden uitgeschreven in tekstballonnetjes in het boek. Kluifjes om het thuisfront rustig te houden.
* Lees ook: Waarom minder werken wel degelijk een goede zaak is *
Dingen die ik nog niet wist van opa
Opa vertelt veel en Stijn komt achter dingen van zijn opa die hij nog niet wist en neemt ook opa in vertrouwen over een meisje dat hij leukt vindt. Onderweg is duidelijk dat opa wel pijn heeft, maar hij zet door met behulp van flink wat pijnstillers en zijn oude vriend Leendert die hem moet helpen als hij niet meer zelfstandig uit bad kan komen in het hotel. Voor een kinderboek over doodgaan en euthanasie is het boek zelden zwaar en een groot deel van de tijd vooral heel vrolijk.
Onhandige, goedbedoelde bezorgdheid
Onderweg komt tante nog proberen om opa mee naar huis te nemen, maar opa wimpelt haar af. Hij fietst met een rotgang weg op zijn voor het fietsavontuur aangeschafte snelle e-bike. Stijn vertelt opa dat hij wel een beetje onaardig was. Dat tante soms onhandig was, maar het goed bedoelde, net als een meisje in zijn klas. Opa ziet in dat Stijn een punt heeft en maakt het goed met zijn bezorgde dochter.
* Lees ook: Disney animator maakt prachtig filmpje
over rouw na de dood van zijn vrouw *
Afscheid nemen en goede gesprekken
Dat maakt ook de omslag na afloop van het avontuur van de fietstocht extra zwaar. Opa Marinus gaat vrij snel achteruit door de krab. Opa neemt afscheid van iedereen, waarbij hij niet alleen grapjes maakt, maar hij ook de ruimte neemt voor aandacht en een goed gesprek met zijn dochters (de moeder en tante van Stijn). Uiteindelijk is het zover en kondigt opa Marinus aan dat de euthanasie morgenochtend zal gebeuren.
* Lees ook: Slotcouplet: over compassie en kwaliteit van leven
en sterven in de eindfase *
Dode opa is gelig, maar niet naar om te zien
Na overleg met zijn ouders, besluit Stijn dat hij er ook bij wil zijn als opa zijn spuitje krijgt. Stijn en Leendert en zijn familie zijn er allemaal bij wanneer de dokter langskomt. Opa sterft heel rustig. Wanneer hij dood is, geeft de dokter een knikje aan de familie dat het gebeurd is. “Zijn gezicht werd langzaam een beetje geelachtig, maar het was niet eng om te zien. Het bleef mijn opa.” Zegt Stijn hierover als verteller in het boek. Aan het einde zit nog een kleine verrassing die ik hier niet zal verklappen.
* Lees ook: Dit zijn de 10 basisvoorwaarden
voor een waardig en bloeiend leven *
Tranen in de ogen wanneer opa zijn laatste adem uitblaast
Wat ik wel kan verklappen is dat ik zelf aan het einde met tranen in de ogen zat te lezen. Als volwassen lezer heb je een band gekregen met opa en met Stijn en zijn familie en voel je mee wanneer hij zijn laatste adem uitblaast. Mijn vader, ook opa, haalde zijn eigen geplande euthanasie niet meer. Het boek haalde weer beelden op van zijn laatste, onaangekondigde, ademtocht, terwijl ik zijn hand vasthield. Dit kinderboek over doodgaan en euthanasie en vooral ook over léven, tot het zover is, heeft me enorm geraakt.
* Lees ook: Rouwen om de dood van onze ouders
gaat over meer dan gemis *
Prettig hoe Vriens zich in het nawoord richt tot de jonge lezer
Dit boek raakte me zodanig dat ik zelfs dat ik nog twee andere boeken over andere thema’s van Vriens heb gekocht. Misschien kom ik daar later nog eens op terug. Wat ik voor nu en hier wil toevoegen is iets over het nawoord van Jacques Vriens, waarin hij zich tot de lezer wendt. Hij legt uit dat hij snapt dat mensen die niet meer beter worden soms ‘stilletjes willen wegglijden”, maar geeft ook aan dat veel mensen tegen euthanasie zijn en dat dit vaak te maken heeft met hun geloof.
* Lees ook: Worden we steeds meer onszelf wanneer we ouder worden? *
Euthanasie krijg je niet zomaar, het moet wel volgens de regels
Ook vertelt Vriens kort dat je niet zomaar euthanasie krijgt in Nederland. Dat de huisarts het moet willen en dat dat niet altijd zo is en ook dat er nog een andere dokter (SCEN-arts) bij moet komen om met de zieke te praten, zodat alles volgens de regels gaat. Ik vind het mooi, respectvol en zorgvuldig hoe Vriens dit kinderboek over doodgaan en euthanasie afrondt.
* Lees ook: Twaalf dingen die je moet doen of laten
om iemand te steunen die rouwt *
Dit kinderboek over doodgaan en euthanasie is een absolute aanrader!
Ik kan dit boek ongeveer aan iedereen aanraden. Het verhaal is mooi en ontwapenend genoeg om ook volwassenen te kunnen boeien en het is zo geschreven dat het ook toegankelijk is voor kinderen in de bovenbouw van de basisschool. Er worden geen moeilijke woorden gebruikt en de hoofdstukken zijn kort. Dat is handig voor kinderen die het zelf lezen, maar ook wanneer ze, bijvoorbeeld voor het slapen gaan, voorgelezen worden. Doodgaan hoort bij het leven en doodgaan is minder eng dan velen misschien vrezen.
Ontroerend kinderboek over doodgaan en euthanasie
Van de manier waarop Vriens er in zijn boek mee omgaat, kunnen veel mensen iets leren. Je hoeft kinderen niet weg te houden van de dood. Liever niet zelfs. Maar praat erover, op hun eigen niveau. Zeker voor kinderen die te maken hebben met opa’s, oma’s of andere mensen in hun omgeving die ernstig ziek zijn, kan dit boek een goede manier zijn om dat gesprek open en kinderlijk volwassen aan te gaan. Ik vind het echt een aanrader!
* Lees ook: De vijf fasen van rouw zijn geen vaste stappen *
Een goed gesprek over goed doodgaan
Code Kattenkruid – Hoe mijn opa vrolijk doodging van Jacques Vriens werd genomineerd door de publieksprijs en de senaatsprijs van de Nederlandse Kinderjury in 2019. Het is overal verkrijgbaar, waaronder online bij bol.com en het is vast ook in de bieb te vinden. Ik wens je veel leesplezier. En ik wens je ook een goed gesprek over goed doodgaan!
