In no time las ik het essay ‘De kunst van het ongelukkig zijn’ van de Vlaamse psychiater Dirk de Wachter uit. Het boek bevat de nodige levenswijsheid, relativering en ook maatschappijkritiek. Vaak heeft De Wachter een punt, soms draaft hij een beetje door. Maar al met al is dit gewoon een heel interessant boek om in een paar uur uit te lezen en daarna nog eens in alle rust te overdenken. Het boek is maar kort, maar de thema’s zijn groot en belangwekkend.
* Lees ook: Met Hannah Arendt filosoferen over zorg en onderwijs *
Machteloos de machteloosheid van naasten ervaren
De Wachter leidt het essay in met de beschrijving hoe zijn vader zielsverloren achterbleef na het overlijden van zijn vrouw en de weg toch een beetje kwijt was. Hoewel zijn vader zijn best deed om door te leven, bleef hij toch een beetje verloren in zijn bestaan en vroeg verschillende keren om euthanasie. Het ervaren van de machteloosheid van zijn vader, greep De Wachter aan en hij begon zich af te vragen hoe het zit met ‘al dat geluk’? En zo werd de kiem gelegd voor “De kunst van het ongelukkig zijn.”
* Lees ook: Over Nietzsche, doorlopende herhaling en Amor Fati *
Kunst van het ongelukkig zijn besproken in drie delen
In de rest van het boek denkt hij na over het antwoord op die vraag en verwante vragen. Het boek is verdeeld in drie delen, waarin de kunst van het ongelukkig zijn verder wordt besproken:
- Deel 1 Geluk?
- Deel 2 Ongeluk? en
- Deel 3 Zin…
Nu ik dit opschrijf, realiseer ik me de vraagtekens en de drie punten bij de verschillende delen. Eigenlijk kan je De Wachter kort door de bocht heel eenvoudig samenvatten aan de hand van deze delen. Iedereen streeft naar geluk en heeft weinig tolerantie voor het ongeluk en het lijden dat het leven ook met zich meebrengt. We moeten weer een beetje leren enige mate van lijden te aanvaarden in het leven en we moeten niet zozeer naar geluk streven, alswel naar zingeving. Hierbij is het zich verbonden weten en voelen essentieel.
* Lees ook: Slotcouplet: over compassie
en kwaliteit van leven en sterven in de eindfase *
De Wachter zegt hierover:
“De zin van het bestaan zit in de zorg voor andermans geluk. En die zin is tegelijk het fundament waar we zelf op staan. We zijn op deze aardbol gesmeten, door een reeks van toevalligheden. Het enige wat we kunnen doen is er iets zinvols van maken.”
Niks nieuws onder de zon, maar snijdt wel hout…
Ik denk dat De Wachter hier een punt heeft. Misschien niet een punt dat je niet zelf had kunnen bedenken of dat überhaupt spiksplinternieuw is, maar wel goed om weer even bij stil te staan. Want in onze maatschappij zijn we misschien wel te bedreven om doorlopend door te blijven hollen.
* Lees ook: Dient onze economie ons nog wel? *
De kunst van het ongelukkig zijn is ook met veel bronnen behapbaar
“Het idee dat het leven vooral leuk moet zijn, is (..) de ziekte van deze tijd. Liever zag ik de barstjes. Beter zouden we leren ook een beetje ongelukkig te zijn.”
De essentie van het boek heb ik al weergegeven, maar ik kan ook vertellen dat De Wachter filosofen aanhaalt, zijn Vlaamse collega-psychiater en -auteur Paul Verhaeghe, maar ook een aantal mooie gedichten in het boek heeft opgenomen die passen bij wat hij schrijft. Duidelijk is dat De Wachter behoorlijk intellectueel is. Maar dat betekent niet dat het essay niet behapbaar is voor minder belezen medemensen.
* Lees ook: Dit zijn de 10 basisvoorwaarden voor een waardig en bloeiend leven *
Social media zorgen ook voor verbinding en steun
Geen enkel punt van kritiek? Jawel. Soms draaft De Wachter een beetje door, of is zijn visie te eenzijdig. Hij is erg kritisch op de verbinding die mensen zoeken via sociale media. En ik ben het met hem eens, dat een goed imago met selfies met filtertjes en blije momenten met de hashtag #blessed en #grateful soms iets te alomtegenwoordig zijn. Maar in zijn verkettering van die social media, ontgaat het De Wachter dat er ook social media zijn, waarin mensen gelijkgestemden vinden. Mensen die het zelfde hebben meegemaakt, die steun bij elkaar zoeken. Nee. Dat is misschien niet de ideale wereld.
* Lees ook: Deze tien vragen helpen je om te kijken of je teveel stress hebt *
Een iets genuanceerdere blik zou welkom zijn
Face to face zulk contact hebben en vinden heeft de voorkeur. Maar de wereld is verre van ideaal. Dat is in zekere zin een van de punten die De Wachter maakt. In dit boek, maar ook in het eerdere Borderline Times, waarin hij stelt dat we in een ‘borderline maatschappij’ leven, met alle gevolgen van dien. Soms hebben die social media in deze tijd toch wel iets te bieden. Misschien niet de meest ideale vorm van verbinding die er is. Maar wel een verbinding voor mensen die verbinding missen en verbinding zoeken. Mensen die soms bij uitstek op social media die verbinding vinden. En ik zou denken dat De Wachter daar best iets genuanceerder naar zou mogen kijken.
* Lees ook: Met mindful zelfcompassie meer welzijn en veerkracht *
Parels van troost, relativering en wijsheid
Dat laatste laat trouwens onverlet dat ik dit boek zoals gezegd in een paar uur met heel veel plezier heb uitgelezen. Ik doe weleens boeken weg, maar ‘De kunst van het ongelukkig zijn’ van Dirk de Wachter mag op mijn boekenplank blijven wonen, want het bevat parels van troost, relativering en wijsheid. Om die reden zal het heel prettig zijn om het er zo nu en dan weer even bij te pakken. Of om aan anderen te laten lezen.
