Ik had heel erg zin om het boek “Neoliberalisme; een Nederlandse geschiedenis” van auteurs Bram Mellink en Merijn Oudenampsen te lezen en te bespreken. Toch deed ik bijna een maand over. Dat is lang voor mijn doen. Ik vond het boek nogal droog en taai leesvoer en wat mij betreft onnodig detaillistisch. Dus bleef Neoliberalisme toch wat vaker links (of juist neoliberaal rechts?) liggen. Voor mensen die wél alle namen en rugnummers van de wie is wie in neoliberaal Nederland van het interbellum tot het begin van dit millennium willen weten, is dit boek daarentegen zeer geschikt. Ik kan me voorstellen dat dit interessant leesvoer is voor onze politici, hoge ambtenaren, onderzoekers, beleidsmakers en ieder ander die zich serieus wil vastbijten.
* Lees ook: ‘Bullshit Jobs’ over onzinbanen en de waarde van werk *
Neoliberalisme is een gedegen boek
Om op het vastbijten door te gaan: dat kan prima. De hoofdtekst van “Neoliberalisme” beslaat zo’n 250 pagina’s. Wie nog dieper wil graven, kan zijn of haar lol op met nog 50 pagina’s aan noten en nog een bronnenlijst van een krappe 30 pagina’s. En dan heb ik het register en de afkortingenlijst nog niet genoemd.
* Lees ook: Waarom extreme rijkdom niet goed is voor
maatschappij, milieu en de superrijken zelf! *
Neoliberale infiltratie in politieke partijen
De periode die in het boek beschreven wordt, begint bij het interbellum en eindigt aan het begin van dit millennium. Dat was de tijd van de opkomst van Pim Fortuyn en Geert Wilders die uit de VVD-fractie stapt. Het is interessant om te lezen dat de eerste aanhangers van een neoliberale leer vooral via informele lobbyachtige wegen probeerden achter de schermen invloed uit te oefenen, in plaats van het beginnen van een eigen partij.
* Lees ook: Het tekort van het teveel – Damiaan Denys *
Veel details en steeds dezelfde dichotomie
Maar bij vlagen wordt Neoliberalisme ook echt saai. Voor mij zijn de grote lijnen interessanter dan een lang verhalend hoofdstuk over wie, wat wanneer deed gedurende de hele beschreven periode. Het boek gaat uit van een dichotomie waarbij de politieke wereld vooral bestaat uit, kort door de bocht, de overheid vs markt of Keynes vs Friedman. Daar kan je van alles van vinden, maar dat laat ik voor hier even voor wat het is.
* Lees ook: Dit zijn de 10 basisvoorwaarden
voor een waardig en bloeiend leven *
Neoliberalisme leest gewoon niet lekker
Wat ik wel vervelend vond is dat regelmatig in het boek aangegeven wordt dat er “twee dingen aan de hand waren”. Ik wil dan ondanks dat ik aanvoel welke kant het opgaat, eerst die dingen expliciet benoemd zien. Pas daarna kan elk deel van de opsomming of tegenstelling worden toegelicht. In dit boek komt het meer dan eens voor dat eerst uitvoerig het eerste ding uitvoerig wordt toegelicht en alinea’s en soms pagina’s later pas het tweede. Ik vind dat niet overzichtelijk en niet lekker weglezen. En die tekst was toch al zo droog.
* Lees ook: Adam Smith – ‘Welvaart van landen’ verrassend actueel! *
Propaganda- en verkiezingsposters
Die droogheid wordt gedeeltelijk opgeleukt door een aantal pagina’s met afbeeldingen. Grotendeels gaat het om mannen in pakken door de tijd heen (saai!). Maar gelukkig ook politieke prenten, propaganda- en verkiezingsposters. Die laatste vond ik zelf een stuk interessanter dan al die kopstukken in hun grijze pakken.
* Lees ook: Modern Monetary Theory – Mythe van de Staatsschuld *
Neoliberalisme laat zien dat de geschiedenis zichzelf herhaalt
Zoals gezegd is Neoliberalisme een gedegen onderzocht en onderbouwd boek. Het is ook interessant om met het arsenaal aan huidige crises (klimaat, oorlog, asielzoekers, stikstof, inflatie etc) de geschiedenis zichzelf steeds op de een of andere manier herhaalt. Dezelfde vraagstukken en beschikbare oplossingen komen steeds weer terug.
* Lees ook: Met Hannah Arendt filosoferen over zorg en onderwijs *
Neoliberalisme zit in de poriën van de politiek
Het is ook interessant om te zien hoe het neoliberalisme min of meer in de poriën is gaan zitten van vrijwel alle politieke partijen en de beleidsmakers is gaan zitten. Neoliberalisme is vaak gebracht is als een technocratische, wetenschappelijke benadering van een politiek probleem en werd in die zin ook gedepolitiseerd. Mij deed die technocratische benadering, met de wetenschap als kapiteins van de regering denken aan een pandemie, die inmiddels zo’n twee en een half jaar onder ons is. Ik zou zeggen: doe eens een wilde gok.
* Lees ook: De kunst van het ongelukkig zijn – boekbespreking *
Slaven van vergeten economen?
In dat licht wil ik graag een in dit boek aangehaalde observatie van Keynes (General Theory, 1936) delen ‘Praktisch ingestelde mensen die zich vrij wanen van intellectuele invloeden, zijn meestal de slaaf van een of andere vergeten econoom’. Ik op mijn beurt, vrees, zeker na het lezen van dit boek dat Keynes weleens gelijk kan hebben.
* Lees ook: Dient onze economie ons nog wel? *
Ben je benieuwd geworden naar Neoliberalisme?
Neoliberalisme is te koop als paperback en als e-book, bij onder andere bol.com en managementboek.nl. Mocht je het ook lezen, ben ik heel benieuwd hoe jij het boek hebt ervaren en welke al dan niet opbouwende kritiek jij op dit boek hebt. Dus laat je licht gerust schijnen in de reacties hieronder. Ik wens je hoe dan ook veel leesplezier!
