Rouwen om de dood van onze ouders gaat over meer dan gemis

Wanneer een van je ouders sterft, verandert er voorgoed iets. Je had ooit een vader en een moeder en nu alleen nog een vader of, vaker, alleen nog een moeder. Ineens ben je halfwees en ineens ziet de wereld er voor jou anders uit. Dingen worden nooit meer helemaal hetzelfde. Je rouwt om wat er geweest is, of om wat nooit heeft kunnen zijn. En je rouwt om wat er nooit meer zal zijn. Bij rouwen hoort ook dat we beseffen dat sommige dingen zijn wat ze zijn of zijn wat ze waren. Dat de dingen in de relatie met die mensen niet meer kunnen veranderen. Het enige wat je nog kan veranderen is hoe je er zelf naar kijkt.

* Lees en bekijk ook: The Life of Death: een prachtige animatie
over hoe de dood ons allemaal raakt *

Rouwen hoort onlosmakelijk bij het leven zelf

Rouwen is rauw: het besef dat je je vader nooit meer kan spreken, nooit meer vasthouden, nooit meer iets kan vragen, nooit meer kan lachen. De ouder die wegvalt kan je nooit meer vertellen over zijn of haar ouders, over hoe je ouders elkaar leerden kennen of hoe jij als kind vroeger was. Dat doet echt enorm zeer. Iedereen die er is geweest, kent denk ik dit gevoel wel. Rouwen is de prijs van houden van, heb ik ergens gehoord of gelezen. Het is een hele hoge prijs. Maar tegelijkertijd ook een prijs die velen van ons desondanks bereid zijn te betalen. Het is een prijs die samenvalt met het leven zelf en er onlosmakelijk aan is verbonden.

* Lees ook: Is jouw kind van jou of van zichzelf? *

Het verliezen van een ouder is gewoon heel erg zwaar

Hoewel de natuur het zo bedoeld heeft en onze ouders in het grote plan ons voor moeten gaan in de dood, is het desondanks gewoon heel zwaar. We blijven hoe volwassen en hoe oud we ook zijn in zekere zin kinderen. We blijven iemands kind tot onze ouders er niet meer zijn. Dan zijn wij zelf ineens de volgende generatie in onze familie die aan de beurt is bij Magere Hein en zijn vrindjes. Waar het leven eerst oneindig is, ben je je ineens op een diepe manier bewust van je eigen sterfelijkheid en kijken we anders naar de tijd die we zelf nog voor ons hebben. Hoe oud je ook bent, ook als je zelf al kinderen, of misschien zelfs kleinkinderen hebt, voel je je toch ineens een wees. Je bent toch net wat meer alleen op de wereld dan daarvoor.

* Lees ook: Hoe een relatie je helpt je slechte jeugd achter je te laten *

Rouwen om de mensen die je hebben opgevoed

Onze ouders zijn de allereerste mensen met wie we een relatie hebben en als je ouders wegvallen, valt er in zekere zin ook een anker in je leven weg. Ook wanneer je zoals heel veel mensen niet per se een goede relatie met je ouders had, is het wegvallen zwaar. Als je hoopte dat die relatie ooit beter zou worden, weet je ineens zeker dat dat nooit zo zal zijn. Die kansen zijn voorgoed vervlogen en dat besef kerft voorgoed een diep donker litteken op je ziel.

Rouwen om wat er nooit geweest is

Soms moet je niet alleen rouwen om degene die er niet meer is, maar ook om de dingen die er nooit waren en ook nooit meer zullen komen. We rouwen niet alleen om mensen van wie we ongecompliceerd en onvoorwaardelijk hebben gehouden. Misschien is het rouwen nog wel zwaarder om iemand van wie we hebben geprobeerd te houden, ondanks dat het er niet altijd in zat. En wanneer die ideale ouder voor jou nooit bestaan heeft. Die vorm van rouwen is heel erg zwaar, maar het levert ook nieuwe inzichten op.

* Lees ook: Slotcouplet: over compassie en
kwaliteit van leven en sterven in de eindfase *

Komen tot keuzes die passen bij wat jij belangrijk vindt

Misschien kom je tot nieuwe prioriteiten in het leven en maak je je minder druk om de dingen die er in het grotere plaatje uiteindelijk niet zo toe doen. Uiteindelijk besef je misschien dat het belangrijk is om het leven te leiden dat jij wilt leiden. Je realiseert je dat je prioriteiten liggen in de relaties met de mensen waar je van houdt. Mensen die er nog wel zijn. Mensen waar je soms te weinig aandacht of tijd voor had, omdat je werk of andere verantwoordelijkheden je zo opslokten. Misschien kom je tot wezenlijk andere keuzes die meer overeenkomen met de dingen die voor jou belangrijk zijn in het leven.

* Lees ook: Laat je mensen in de steek door ze oneindig te ‘behandelen’
of door ze te helpen sterven? *

Een nieuw gevoel van vrijheid

Blijkbaar blijf je altijd tot op zekere hoogte kind tot je ouders er niet meer zijn. Mensen voelen zich soms door de dood van hun ouders daardoor ineens ook veel vrijer om dingen anders te doen dan wat ze in hun gezin van herkomst hebben meegekregen. Wanneer de ouders er niet meer zijn, verdwijnt ook hun oordeel of schaamte of wat dan ook wanneer jij keuzes maakt waar zij niet achter zouden hebben gestaan. Sommige mensen komen alsnog uit de kast (als LHBT’er), trouwen met iemand die hun ouders niet zouden goedkeuren, mensen verlaten hun geloof, of gaan een nieuw geloof aanhangen, mensen scheiden alsnog, of verruilen hun oude loopbaan voor een nieuwe. Het kan eigenlijk van alles zijn. Mensen met een ouder die hun niet steunde of hun hebben verwaarloosd of mishandeld (en last hebben van ontwikkelingstrauma) zullen enerzijds op een andere manier rouwen om de weggevallen ouder(s). Maar ze vinden ook een nieuwe vrijheid.

* Lees ook: Worden we steeds meer onszelf wanneer we ouder worden? *

Er kan ook opluchting zijn…

Niet iedereen heeft ouders die hun onvoorwaardelijk steunden en onvoorwaardelijk van ze hielden. Er zijn heel veel mensen met een minder dan ideale relatie met hun ouders, door wie ze werden be- en veroordeeld en als minderwaardig werden behandeld. Die mensen zullen zich ook opgelucht voelen wanneer die ouder er niet meer is. Dat is een misschien een verwarrende, maar begrijpelijke emotie, waar ze het soms zwaar mee hebben en zich misschien ook zelfs schuldig over voelen. Als je zo iemand in je omgeving hebt, veroordeel hem of haar en zijn of haar gevoelens niet. Je staat niet in zijn of haar schoenen en hij of zij kan je onvoorwaardelijke steun en begrip heel goed gebruiken. Misschien wel precies die onvoorwaardelijke steun die hij of zij altijd tekort is gekomen als (al dan niet volwassen) kind.

* Lees ook: Hoe ontwikkelingstrauma ons leven voor altijd negatief beïnvloedt *

Rouwen is ook je psychologische erfenis aanschouwen

Wat je ook kan doen is kijken naar de erfenis die je ouders hebben achter gelaten. Nee, niet geld en materiële bezittingen, maar hun psychologische erfenis aan jou persoonlijk. Je zou jezelf deze drie vragen kunnen stellen: “Wat heb ik van mijn ouder(s) meegekregen dat ik wil koesteren?” “Wat heb ik niet gekregen en/of gemist wat mijn ouders me niet konden geven?” en “Wat heb ik meegekregen wat ik achter me wil laten?” Wat je niet hebt gekregen, maar waar je wel behoefte aan had, kan je proberen aan jezelf te geven door zelfcompassie  te hebben of proberen te cultiveren in relaties met andere mensen.

* Lees ook: Je mag je verdriet als achterblijver vormgeven zoals jij wilt *

De eerste weken …. en dan een leven lang

Wanneer je je ouders als volwassene verliest is er heel vaak van alles wat geregeld moet worden, zoals familie op de hoogte stellen, rouwkaarten uitkiezen, enveloppen schrijven, de begrafenis of crematie regelen en het huis leeghalen en spullen schiften en de administratie regelen. Er komt heel veel op je af in de eerste weken nadat je ouders er niet meer zijn. Je leeft een beetje op de automatische piloot of misschien word je zelfs wel een beetje geleefd. Wanneer eenmaal de rust weer een beetje terug in je leven is en er niets of weinig meer geregeld en gedaan hoeft te worden, slaat de rouw je ineens vol op de bek. Je had tot nu toe geen tijd gehad, omdat je aan het regelen was. Of misschien was je verdoofd. Maar ineens is het er. En het is niet te negeren.

Rouwen gaat nog door wanneer anderen weer verder gaan

Dat rouwen kan makkelijk drie maanden of een jaar na het overlijden van je ouders nog volop bezig zijn. Dat is heel vaak ook het moment dat andere mensen al weer verder zijn gegaan met hun leven en hun steun niet meer voor handen is. Zeker in onze cultuur vinden mensen vaak dat het op een gegeven moment maar klaar moet zijn of zijn ze zelf inmiddels al weer te druk met hun eigen leven. Hierdoor moet je die rouwperiode toch  voor een groot deel in je eentje door zien te komen. Je beseft dat je nooit meer met die ouder zal praten, hem of haar nooit meer kan vasthouden, herinneringen ophalen of samen lachen of een eind kan wandelen of wat het ook maar is wat je met jouw ouder(s) deed.

* Lees ook: Twaalf dingen die je moet doen of laten om iemand te steunen die rouwt *

Rouwen in het eerste jaar, een jaar van eerste keren zonder…

Het eerste jaar komt en gaat. Hun verjaardag komt en gaat, hun trouwdag, de kerst, andere familiemomenten, waarop je nog eens extra aan ze herinnerd wordt. De kans is groot dat je het ook jaren na hun overlijden het nog extra moeilijk kan hebben op zulke dagen. Ze zullen nooit meer terug komen en je zal ze anders dan op foto’s of filmpjes alleen nog maar zien in je herinnering. Ze zijn weg en komen nooit meer terug. Dat besef is heel hard en het is ook je nieuwe werkelijkheid. Dit ben jij hier. Nu.

“Het gemis blijft. Vaak is het op de achtergrond. Soms eist het ineens je al je aandacht op”

Tijd heelt niet alle wonden, maar de acute pijn wordt met de tijd wel minder. Rouw is een heel erg individueel proces en er staat geen tijd voor. Het is niet zo dat het met een half jaar of een jaar maar klaar moet zijn als dat voor jou niet zo is. Wees niet te streng voor jezelf. Steek als je het moeilijk hebt een kaarsje aan voor je vader of je moeder thuis, of in een kerk, plant een mooi boompje voor iemand in je tuin ter nagedachtenis of bezoek het graf.

* Lees ook: Zinvol leven begint met loslaten. Het liefst vandaag nog! *

Rouw komt in golven en soms is er een stormvloed

Je zult merken dat de rouw komt en gaat in golven. In het begin slaan de golven als een tsunami over je heen en word je meegesleurd in hun geweld. Op een ander moment lijkt er ineens een stormvloed op te komen, die je niet had zien aankomen. Langzaam wordt het water kalmer en de golven kleiner, maar ze kunnen je soms nog steeds omver gooien. Als je het niet verwacht word je ineens even meegenomen door een onderstroom. Op andere momenten zie je het aankomen, speciale data, zoals verjaardagen, de sterfdatum enzovoort, waar speciale herinneringen aan kleven. Ook op die dagen zul je je ouders soms heel erg missen.

* Lees en bekijk ook: Disney animator maakt prachtig filmpje
over rouw na de dood van zijn vrouw *

Soms kan je er gewoon over praten en soms word je overmand door verdriet

Soms merk je dat je over je overleden vader of moeder kan praten zonder dat je emotioneel wordt. Op sommige momenten denk je dat je in kalmte iets kan aanhalen en word je ineens overmand door verdriet en tranen. Laat het zijn. Je hebt het niet in de hand. Het is rouw. Het rouwen wordt wel minder heftig met de tijd. Maar het gemis zal altijd een deel van je blijven. Heel vaak op de achtergrond en soms eist het gemis een plekje op de voorgrond. Het is wat het is. De dingen kosten tijd. Gun jezelf die tijd en wees lief voor jezelf. Je hebt het moeilijk genoeg. Sterkte.