Onlangs las ik met veel plezier ‘Socrates op sneakers’ van Elke Wiss. Het is volgens het kaft een ‘filosofische gids voor het stellen van goede vragen’. Dat klopt wel ongeveer. Misschien zou een ‘filosofische gids voor het goed stellen van vragen’ nog wel een tandje beter kloppen. Dat vertelt ook direct iets over de kern van het boek. Wiss bepleit dat er meer aandacht moet zijn voor het goed stellen van goede vragen en om, minstens zo belangrijk, vooral ook goed te luisteren naar het antwoord. Het boek is prettig toegankelijk en helder geschreven en nuttig voor iedereen die wel eens een gesprek voert. Dat is dus ongeveer iedereen.
* Lees ook: Waarom minder werken wel degelijk een goede zaak is *
Socrates op sneakers?
Socrates op sneakers is best een opvallende titel. Het is geen fake news over dat Socrates al op hippe sneakers door Athene scharrelde. Die sneakers slaan op Wiss zelf. Als fervent Socratisch vragensteller vindt ze zichzelf een Socrates op sneakers en moedigt ze de lezer aan om ook zelf een Socrates op sneakers te worden. Of op sandalen, of cowboylaarzen, of wat je ook maar graag draagt. Ik vermoed niet dat Wiss daar al te moeilijk over zal doen.
* Lees ook: Dit zijn de 10 basisvoorwaarden voor een waardig en bloeiend leven *
We stellen vaak vragen die geen echte vragen zijn
Wiss vindt het jammer dat veel gesprekken die we voeren, vaak niet zo diepgaand en authentiek zijn. Soms stellen we vooral vragen om onze eigen mening, visie of kennis te etaleren. Soms stellen we vragen niet om iemand niet voor het hoofd te stoten, omdat het misschien te gevoelig ligt. Bovendien zijn we in Nederland vooral goed in het horen praten van onszelf. Dit is overigens mijn samenvatting en niet iets wat Wiss letterlijk zegt in haar boek.
* Lees ook: Dient onze economie ons nog wel? *
We praten vaak liever dan we luisteren
Ik bedoel vooral dat we als mensen vaak liever zelf aan het woord zijn, dan dat we luisteren naar de ervaring, mening of visie van de ander. Dat maakt dat we vooral herhalen wat we al weten, ons minder in de ander verplaatsen dan zou kunnen en dat we een kans om te leren van die ander laten liggen. Jammer, vindt de schrijver. En ik ben dat met haar eens. Dit betekent overigens niet dat ikzelf niet soms ook de gespreksmissers maak die Wiss aanhaalt. Maar oefening baart kunst en je leert alleen maar door het te doen. Gelukkig ben ik al bloednieuwsgierig en onderzoekend van nature, dus dat is alvast een mooie basis.
* Lees ook: Vergankelijkheidsdag: omdat het leven een deadline heeft *
Een open, nieuwsgierige houding helpt
Iedereen kan met veel oefenen, een open nieuwsgierige en niet vooringenomen grondhouding een betere vragensteller en gesprekspartner worden en zo ook wijzer worden. Zoals gezegd, kan ik het met haar argumentatie meestal eens zijn. Meestal. Want veel van de argumentatie van Wiss gaan vooral over logica en ratio. Iedereen die mij een beetje kent, weet dat ik een goed beredeneerde uitwisseling kan waarderen.
* Lees ook: De kunst van het ongelukkig zijn – boekbespreking *
Naast ratio helpt toch ook gevoel bij vragen stellen
Maar, zelfs ik als überrationeel mens, heb geleerd dat de ratio je veel kan brengen en je die zeker niet thuis moet laten, maar dat proces en gevoel vaak minstens zo belangrijk zijn. Voor dat laatste aspect is in mijn ogen in dit boek te weinig aandacht. Dat kan natuurlijk anders liggen voor de mensen die de ratio wel thuis laten, maar ik vrees met grote vrees dat dat niet de nieuwsgierige leergierige lezers zullen zijn van dit boek. En ja: dat is een aanname, of een werkhypothese zo u wilt. Maar ik vermoed zomaar dat ik gelijk heb.
* Lees ook: Waarom extreme rijkdom niet goed is voor
maatschappij, milieu en de superrijken zelf! *
Toegankelijk boek over het nut van vragen stellen
Eén klein kritiekpuntje dus op een verder heel fijn boek. Zoals gezegd is het boek helder en toegankelijk geschreven. En wat fijn is dat je niet met ellen lange dialogen van Socrates om de oren wordt geslagen. Ik houd enorm van filosofie, maar die trek ik niet en die zitten er dus ook niet in. Wel wat achtergrond over Socrates en zijn leven en wel korte voorbeelden van dialogen, maar niet op een vermoeiende manier. In het boek word je vrijwel niet met lastige filosofische prietpraat lastig gevallen en waar het onvermijdelijk is wordt het beknopt en helder toegelicht. Het boek is niet te langdradig, maar wel lang genoeg om dingen goed uit te leggen en toe te lichten. Door het hele boek heen staan oefeningen. (Let op: laat deze niet zomaar ongevraagd los op onschuldige omstanders!) Achterin staat een keurige literatuurlijst als je verder wilt lezen.
* Lees ook: Met Hannah Arendt filosoferen over zorg en onderwijs *
Elke Wiss nodigt je uit om vaker vragen te stellen
Maar het fijnste is dat Elke Wiss de lezer op een toegankelijke manier uitnodigt om vaker vragen te stellen, een open houding te hebben en goed te luisteren en te leren over het standpunt van de ander. Dat mogen we volgens mij met zijn allen wat vaker doen. De wereld lijkt steeds meer te polariseren. Ook in tijden van Corona. Als je dan nu toch tijd over hebt, is dat misschien een mooie gelegenheid om je te verdiepen in dit boek. Dan kan je wanneer je iedereen weer kan en mag spreken een betere verbinding maken met die ander. En dat is nuttig, nobel en nastrevenswaardig.
* Lees ook: Over Nietzsche, doorlopende herhaling en Amor Fati *
Wil je zelf meer vragen en meer verbinding?
Ben je nieuwsgierig geworden naar het boek van praktisch filosoof Elke Wiss? Wil je het zelf lezen? Ook met dichte winkels kan je gelukkig nog steeds lezen. Misschien bij je lokale boekhandel of misschien nog wel handiger via webwinkels zoals bol.com of managementboek.nl. Zelf kan ik je het boek aanraden. Stel dat iedereen ineens vanuit een open grondhouding uitnodigt tot een goed gesprek met echte vragen, die je uitnodigen om hetgeen je bespreekt verder te onderzoeken? Ik kan heel goed met die gedachte leven!
