We leven in interessante tijden. Hoewel corona nooit meer weg zal gaan, bepaalt corona op dit moment ons leven minder dan de afgelopen twee jaar. Net terwijl me misschien tijdens de lockdowns ons leven onder de loep hebben genomen en misschien dingen wel anders willen, vragen andere crises om onze aandacht. De Oekraïne-oorlog, klimaatproblemen, hoge inflatie, mogelijke stagflatie, enzovoort. Maar toch als dat radertje een keer is gaan draaien gaat die niet direct weer terug. Waarom zou je nog elke dag uren forenzen als thuiswerken kan en inmiddels breed geaccepteerd en ingeburgerd is? Is het werk dat we nu doen wel wat we nu nog willen, of überhaupt ooit wilden? Velen van ons hebben mensen zien sterven aan corona. Het leven is geen generale repetitie en het her-evalueren van eerdere keuzes en de onderliggende waarden en normen, is helemaal niet zo gek of onlogisch. Waarom kost het toch zoveel moeite? Enter de sunk cost fallacy.
* Lees ook: Zinvol leven begint met loslaten. Het liefst vandaag nog! *
Wat is de sunk cost fallacy?
De sunk cost fallacy houdt in dat je ergens in investeert, maar dat die investering je niet oplevert wat je ervan had gehoopt of verwacht. Omdat je die investering al hebt gedaan, ga je maar door met het uitgeven van geld, omdat het reeds uitgegeven geld anders helemaal als een verlies voelt, maar een slechte investering blijft een slechte investering. In het Engels bestaat de uitdrukking “throwing good money after bad.” Dat gebeurt overal en op alle niveaus. Dus je hoeft je niet te schamen als ook jij in de sunk cost fallacy val trapt. Het kan letterlijk over investeringen in geld gaan. Maar het gaat ook over andere investeringen, dingen die inzet energie kosten. Een studie die het niet helemaal is, maar je nu toch al bijna af hebt of een relatie die het niet meer helemaal voor je is. Het kan van alles zijn.
* Lees ook: Dit zijn de 10 basisvoorwaarden
voor een waardig en bloeiend leven *
Sunk cost fallacy kan gaan over spullen, relaties of jezelf
Een huis dat beter gesloopt kan worden toch opknappen en erachter komen dat er nog heel veel onvoorziene kosten bijkomen. Maar je je hebt al in renovatie geïnvesteerd, dus ben je geneigd nu maar door te zetten. Je kiest (vaak) voor je 20e een studie, rondt die met de nodige inzet af, om erachter te komen dat het werkveld je in het echt niet bevalt. 
Studie dan maar in de prullenbak gooien? Nee: doorzetten, want anders was het allemaal voor niks. Maar in de meantime ga je elke dag met tegenzin aan de slag en kom je bekaf en geïrriteerd thuis. Niet ideaal. En erger: je hebt nu niet alleen tijd en geld geïnvesteerd in een studie waar je niks meer mee wilt doen, maar nu spendeer je met een beetje pech ook ettelijke jaren in het uitzitten van het werk dat uit die studie voortvloeit. De neiging is best logisch, maar je gooit ook je leven een beetje weg. Uur voor uur, dag voor dag, week voor week. Zonde.
* Lees ook: Worden we steeds meer onszelf wanneer we ouder worden? *
Uithuilen en opnieuw beginnen
De remedie? Uithuilen en opnieuw beginnen. Het uithuilen kan ook overdrachtelijk zijn, in de zin van je neerleggen bij je verlies. Maar het opnieuw beginnen is wel nodig. Hoeveel geld, moeite en emotionele energie je ook in je aandelen, je werk, je studie, je relatie enzovoort, hebt gestoken. Ergens moet je accepteren dat het je niet oplevert wat je ervan had gehoopt en zul je je verlies moeten accepteren. Je gaat die investering niet terug verdienen en het is verspilde moeite. Natuurlijk kan je meer moeite enzovoort verspillen, maar je kan ook die pijnlijke knoop doorhakken en opnieuw beginnen. Het wordt tijd om het pad dat je met moeite baande alsnog te verlaten en een andere weg in te slaan. Misschien wordt het tijd om de stad waar je woont, maar die niet meer bij je past te verlaten en dat kan ook gelden voor de banen, relaties en vriendschappen die je bent ontgroeid. Het doet pijn en daar mag je best bij stilstaan, maar blijven zitten waar je zit levert je uiteindelijk meer pijn op. Het is wat het is.
* Lees ook: Word weer baas in eigen bestaan met deze 5 tips *
Is ooit iets echt verspilde moeite in het leven?
Het wordt dus tijd te overwegen wat je nu wilt, los van de investeringen in jezelf, anderen, je werk enzovoort, die je al hebt gedaan. Je hoeft als mens niet bij beslissingen te blijven die ooit werkten, maar nu niet meer. Ondernemer en bestsellerschrijver Seth Godin heeft op zijn blog een tip om om te gaan met die ‘verspilde investeringen’. Die aanhalingstekens zijn overigens een bewuste keuze van mij, want zijn eerdere investeringen verspild als ze nu niet meer bij je passen? Heeft die studie je blik op de wereld niet verruimd, heb je niet geleerd in je oude werkveld, heb je het niet mooi gehad in die vriendschap of in die relatie? Ik zit er vrij filosofisch in, vrees ik. In het leven komen en gaan dingen. Dat is soms verdrietig, maar het is ook wat het is en het hoort erbij. In die zin is wat mij betreft niks ooit echt verspild of loze moeite geweest.
* Lees ook: Over Fuck You Money en het werken voor geld *
Seth Godin’s tip om de sunk cost fallacy anders te benaderen
Maar goed, terug naar Seth Godin en zijn tip om die sunk cost fallacy met andere ogen te bekijken. Dat maakt het loslaten van die oude keuzes misschien iets gemakkelijker. Je kunt die eerdere investering of moeite zien als een kadootje van je vroegere zelf aan je huidige zelf. Dus als je een studie rechten hebt gedaan, zegt niemand dat je per se jurist moet worden, als je liever meubels maakt. Als je jarenlang hebt geïnvesteerd in een loopbaan die je niet meer boeit en je veel vakkennis hebt, zegt niemand dat je dat hoeft te blijven doen. Al die investeringen in studie, werk, relaties zijn kadootjes van je vroegere zelf aan je huidige zelf. En guess what? Je huidige zelf mag die kadootjes waarderen, maar hoeft ze niet beslist aan te nemen. Je hoeft niet vast te houden aan oude competenties en kennis, niet aan je oude statusrollen en ook niet aan oude relaties als die niet meer matchen met wie je nu bent. Het is moeilijk en eng om dingen en mensen achter te laten en nieuwe wegen in te slaan. Het is nog veel moeilijker om te blijven waar je niet meer hoort.
* Lees ook: Tien waarschuwingssignalen dat een burn-out op de loer ligt *
Kadootjes van je vroegere zelf hoef je niet aan te nemen
Het zien van vroegere keuzes als kadootjes van je vroegere zelf maakt het makkelijker om wat afstand te scheppen tussen de investeringen die je destijds deed (je gezonken kosten, zeg maar) en wat je nu als je huidige zelf wilt en belangrijk vindt. Het maakt het iets gemakkelijker om je psychologisch los te maken van die oude investeringen. De kans is immers groot dat je de neiging hebt die te belangrijk te maken, wat je nu in je huidige context weerhoudt om te doen wat je op dit moment in je leven wilt.
* Lees ook: Waarom minder werken wel degelijk een goede zaak is *
Nieuwe keuzen hebben gevolgen, maar je leeft maar één keer
Natuurlijk kan het loslaten van oude keuzes de nodige gevolgen hebben. Misschien moet je vriendschappen laten voor wat ze zijn, je geliefde achterlaten, je baan opzeggen, een nieuwe studie doen, of je huis in de verkoop zetten. Maar het feit dat er gevolgen zijn, wil niet zeggen dat je je niet mag verroeren in je leven. Je hoeft niet te blijven zitten waar je zit. De nihilist die in mij woont zegt dat we echt maar één keer leven en dat het zonde is om die tijd te verdoen met mensen, plekken of bezigheden die niet meer bij je passen.
* Lees ook: Natuur goed voor brein en welzijn *
Verander de koers van je leven en ga naar waar je wilt zijn
Dus heb je tijdens de coronapandemie gereflecteerd op wat je belangrijk vindt? Ben je dat nog steeds aan het doen? Loop niet in die overbekende en begrijpelijke, maar niet constructieve sunk cost fallacy. Sta stil bij de vraag: Waar wil ik nu en hier op dit moment mijn tijd, geld, inzet en emotionele energie in investeren? Je hoeft niet over één nacht ijs te gaan, beter van niet zelfs, maar keer die mammoettanker die je leven kan zijn en verander van koers. Op weg naar waar je nu wel wilt zijn. Succes!
