Zelf heb ik het idee dat ik meer ‘mezelf’ ben nu ik in de veertig ben dan, bijvoorbeeld, twintig jaar geleden. Jezelf zijn is een vaag concept. Toch heeft iedereen wel een idee van wat dat dan inhoudt. Misschien denk jij ook wel dat je meer je echte zelf bent dan je in het verleden was. Dan is de vraag natuurlijk of dit een doorlopend proces is. Ben je dan in de toekomst nog een tandje meer jezelf bent dan nu, hier, vandaag? Voor mij is de vraag stellen niet hem ook beantwoorden. Maar anderen houden zich wél met vragen en antwoorden over authenticiteit en levensloop bezig. Laten we daar dankbaar gebruik van maken.
*Lees ook: Doorwerken na pensioen gebeurt steeds vaker. Waarom eigenlijk?*
Hoe ouder hoe authentieker?
Twee psychologie onderzoekers van Amerikaanse universiteiten stelden dit soort vragen wel, aan ruim 250 vrijwillige deelnemers gedurende twee studies. Elizabeth Seto en haar collega Rebecca Schlegel wilden uitvogelen of er algemene patronen bestaan in de manier waarop we nadenken over de ontwikkeling van ons echte ik. In 2017 publiceerden ze de uitkomsten van deze studies in het wetenschappelijke tijdschrift ‘Self and Identity‘. En het is inderdaad zo: als mensen vinden we onszelf naarmate we ouder steeds authentieker. Seto en Schlegel suggereren dan ook dat als iedereen vindt dat hij steeds meer zichzelf wordt naarmate hij ouder wordt, dit dus zou betekenen dat mensen op het dichtst bij hun echte zelf zijn aan het einde van hun leven.
Hoe definieer je je ware ik eigenlijk?
Seto en Schlegel begonnen met het kijken naar het recente verleden, het heden en de toekomst. Ze gaven 125 studenten die zo’n 18 á 19 jaar oud waren deze definitie van het ware ik:
“Je WARE IK bestaat uit de kenmerken, rollen en attributen die bepalen wie je werkelijk bent – zelfs als die kenmerken anders zijn dan hoe je soms in je dagelijks leven handelt.”
Vervolgens vroegen ze aan studenten hoeveel overlap er was tussen hun ware zelf nu en het zelf dat ze ervoeren toen ze hun middelbare schooldiploma haalden. Ook werd gevraagd hoe ze hun ware ik op het moment zelf zagen. Verder werd gevraagd hoe ze verwachtten dat hun ware zelf er aan het einde van het lopende semester zou zijn. De studenten hadden duidelijk de neiging om te vinden dat ze nu meer bij hun ware ik waren dan in het verleden het geval was. De verwachting was ook dat ze steeds dichterbij dat ware ik zouden komen.
*Lees ook: Mens, durf te leven!*
Grootste verschil in authenticiteit in nabije verleden en nabije toekomst
In een vervolgstudie vroegen de onderzoekers aan 134 deelnemers van 19 tot 67 jaar die ze online geworven hadden om hun hele leven, verleden, heden en toekomst in hoofdstukken te verdelen. Vervolgens moesten ze elk hoofdstuk een korte beschrijving geven. Per hoofdstuk moesten ze een oordeel te geven over hoe dicht ze in op dat moment bij hun ‘ware ik’ waren. Ook in dit onderzoek bleek dat mensen zichzelf naarmate de tijd vorderde steeds authentieker vonden. Ze verwachtten verder dat dit proces in de toekomst door zou gaan. Er was wel sprake van een effect waarbij men de grootste toename in authenticiteit ervoer of verwachtte in het nabije verleden of in de nabije toekomst.
*Lees ook: Leidt meer zelfkennis tot meer empathie voor anderen?*
We vinden onszelf steeds leuker als we ouder worden
De onderzoekers gaven aan dat dit patroon in lijn is met wat op basis van de psychologie van zelfverbetering verwacht zou mogen worden. We zijn als mensen geneigd om ons huidige zelf in een positief daglicht te zien. Ook als dat betekent dat we daardoor meer afstand nemen van ons oude zelf. Op dezelfde manier zijn we als mens in het algemeen ook onrealistisch optimistisch. We denken bijvoorbeeld vaak dat wijzelf en het leven alleen maar beter kan worden in de toekomst. Binnen de levenshoofdstukken uit het onderzoek was er ook sprake van een stijgende trend over de hele levensduur de mate waarin de deelnemers geluk en zingeving ervoeren. Verder ging de mate van zelfrespect van deelnemers gelijk op met de verwachtte authenticiteit in de toekomst. We vinden onszelf dus steeds leuker. Ook zijn aardiger voor onszelf. Ten slotte zijn we steeds meer onszelf naarmate de leeftijd voortschrijdt.
*Lees ook: Zwerver*
Geen zicht op hoe authenticiteit varieert gedurende de levensloop
Met de uitkomsten van het onderzoek van Seto en Schlegel blijft helaas het antwoord op de spannendste vraag op dit gebied nog onbeantwoord. Die vraag gaat over in welke mate de authenticiteit die men ervaart gedurende het leven varieert. Uit de huidige studie blijkt dat (Amerikaanse) mensen vinden dat ze steeds ‘echter’ worden. Ze verwachten ook dat dit proces zich voortdurend voortzet.
*Lees ook: Zinvol leven begint met los laten. Het liefst vandaag nog!*
Echte antwoorden vergen langdurig en prijzig onderzoek
Maar om erachter te komen of dat ook echt zo is in de praktijk, is er langdurig onderzoek nodig. Hierbij zouden mensen voor langere tijd moeten deelnemen en de ervaren authenticiteit zou steeds opnieuw moeten worden gemeten. Zoiets kan nog best eens even duren. Het is niet alleen is het lastig om mensen te vinden die zich aan zulk langdurig onderzoek willen committeren. Het is ook vooral een geldkwestie. In de wetenschapswereld wordt veel gewerkt met budgetten die steeds voor enkele jaren worden toegekend en waarover steeds gepubliceerd dient te worden. Dat zijn niet de beste randvoorwaarden om degelijk longitudinaal onderzoek op poten te zetten.
*Lees ook: Mister Sunshine: van rijke klootzak naar verlicht schoenenpoetser*
Een persoonlijke overpeinzing over het pad naar authenticiteit
De suggestie in de tekst van de onderzoekers dat als we steeds meer onszelf worden naarmate we ouder worden viel me op. Dat is mooi en tragisch tegelijk. Enerzijds lijkt het erop dat -zolang we niet dement ofzo worden- een leven lang kunnen blijven leren. Dat geestelijke groei nooit af is. Dat spreekt me erg aan. Aan de andere kant zou het jammer zijn dat ons leven ophoudt wanneer we ‘maximaal onszelf zijn’. 
We kunnen blijkbaar alleen de vruchten plukken van het proces van het ouder worden zelf. Hoe dichter we bij onszelf zijn is blijkbaar ook hoe dichter we bij de dood zijn. Dat zit een zekere tragiek in. Ik ben er nog niet uit wat ik daar van vind. Het enige wat in me opkomt is dat het goed is om ernaar te streven om steeds zo dicht mogelijk bij onszelf te zijn, te blijven, of te komen en te werken aan persoonlijke groei. Hoe meer groei we ruim voor ons einde in zicht is voor elkaar krijgen, hoe meer we ook de lol zullen hebben van de vruchten die we onderweg al kunnen plukken. Ik geloof dat de Arnhemse Loesje op dit vlak gelijk heeft.
